Tien jaar professionalisering nieuwkomersonderwijs bij de HU: “We weten nu zoveel meer”

“Nieuwkomersonderwijs is veel meer dan alleen taalonderwijs”, begint Ria Goedhart. “Voor deze leerlingen is alles nieuw: het land, de taal, het schoolsysteem, de manier waarop ze les krijgen, en vaak ook de verwachtingen van school.” Scholen voor nieuwkomers – zoals taalscholen, taal expertise centra, internationale schakelklassen en internationale scholen – richten zich op leerlingen die recent in Nederland zijn aangekomen. Die groep is divers: het gaat om migrantenkinderen, jongeren die als vluchteling of asielzoeker of door arbeid van de ouders van het Nederlandse onderwijs gebruik maken. “Op deze scholen is veel aandacht voor de ontwikkeling van de nieuwe taal, maar ook voor het welbevinden van de leerling – en daarmee voor de thuistaal en thuiscultuur. Vaak volgen de leerlingen één tot twee jaar onderwijs op een speciale school of in een speciale klas voordat zij doorstromen naar het reguliere onderwijs.”

“Met de komst van Syrische vluchtelingen in 2015 kregen we veel vragen van studenten aan de lerarenopleidingen over hoe je goed onderwijs geeft aan nieuwkomers”, vertelt Goedhart, die zelf jarenlang in het speciaal basisonderwijs heeft gewerkt. “Samen met een collega ontwikkelde ik een vijfdelige cursus, gebaseerd op vragen uit de praktijk. Zo ontstond een post hbo-aanbod met theoretische wetenswaardigheden en goede praktijkvoorbeelden: over taalontwikkeling en meertaligheid, sociaal-emotioneel leren en traumasensitief onderwijs, ouderbetrokkenheid en culturele responsiviteit.” Inmiddels is het aanbod voor onderwijsprofessionals uitgegroeid tot een post-hbo opleiding Specialist Nieuwkomersonderwijs, een keuzemodule binnen de Master Educational Needs (MEN), en een breed aanbod aan nascholing op maat. “Ook ons team groeide uit, naar veertien deskundige en enthousiaste docenten”, voegt Goedhart er trots aan toe.

Ons land wordt steeds diverser. We spreken ook wel van superdiversiteit. Dat tekent zich af in de scholen. “Een leraar die diversiteit weet in te zetten om de les voor alle leerlingen in de klas interessant te maken, bereikt betere resultaten”, aldus Goedhart. En dat geldt niet alleen in de context van speciale scholen of klassen voor nieuwkomers. “Inmiddels weten we dat deze leerlingen ook in het regulier onderwijs nog specifieke ondersteuning nodig hebben. Daarom spreken we nu van een meerjarenbeleid nieuwkomersonderwijs. Leraren voelen zich vaak niet goed voorbereid om in deze context les te geven. Terwijl er inmiddels zoveel kennis is op het gebied van meertaligheid, taalvaardigheid en andere thema’s die spelen in deze context, zoals omgaan met trauma’s en emoties in andere culturen.”

In de afgelopen tien jaar is het aanbod bij de HU inhoudelijk sterk verdiept. Goedhart legt uit hoe dat komt: “Waar meertaligheid tien jaar geleden echt nog iets nieuws was – daarvoor werd nog verteld dat er op school alleen Nederlands gesproken mocht worden – is het nu een krachtig middel om verbinding te maken en het leren van de leerling te versterken. Het is een belangrijk onderdeel van cultureel responsief lesgeven. Daarbij vragen leraren aan ouders en leerlingen om bij lesthema’s met voorbeelden te komen uit hun thuistaal en thuiscultuur.”

Wat het aanbod van de HU bijzonder maakt, is de nauwe verbinding met onderzoek en met diverse scholen in de regio. Goedhart is als onderzoeker verbonden aan het lectoraat Meertaligheid en Onderwijs van de HU en doet promotieonderzoek naar ouderbetrokkenheid in het nieuwkomersonderwijs. “In het begin was daar nauwelijks kennis over. Het samenwerken met ouders met een andere thuistaal en thuiscultuur werd veelal als een onmogelijkheid gezien. In een internationaal project bleek dit een onderwerp naar mijn hart. We hebben inmiddels veel goede praktijkvoorbeelden verzameld die ons helpen het onderwijs te verrijken. Bijvoorbeeld door ouders actief te betrekken bij thema’s in de klas of samen met ouders  thuis en op school voor te lezen in de thuistaal. Het gebruik van de thuistaal bevordert het zelfvertrouwen van leerlingen en helpt in de algemene taalontwikkeling. Zo ondersteunt de ontwikkeling van de thuistaal ook het leren van een nieuwe taal.”

Om het aanbod voor professionals goed aan te laten aansluiten op de praktijk, werkt de HU nauw samen met scholen en samenwerkingsverbanden in de regio. Een voorbeeld is de samenwerking met het SWV PO Utrecht. “We hebben samen met Taalschool Utrecht en andere partners een opleidingsaanbod ontwikkeld waarbij leraren niet alleen scholing krijgen, maar ook begeleiding bij het toepassen van nieuwe inzichten op hun eigen school”, legt Goedhart uit. “Onderzoekers van de HU monitoren deze trajecten, zodat we leren van wat werkt én wat leraren nodig hebben in de praktijk. Die kennis kunnen we weer gebruiken om ons eigen onderwijsaanbod door te ontwikkelen.”

Goedhart erkent dat tijdsdruk een grote uitdaging is in het onderwijs. “Inmiddels weten we dat meertaligheid niet iets is dat erbij komt, maar dat je het kunt integreren in de lessen die je geeft. Daar heeft het lectoraat ook een model voor ontwikkeld. Natuurlijk kost het voeren van meertalige gesprekken en uitleg geven over een onbekend schoolsysteem tijd. Voor sommige leraren is dat een gegeven – het hoort bij het werk. Anderen worstelen ermee en zoeken naar handreikingen. Het is belangrijk dat we daar als opleiders en onderzoekers oog voor hebben.”

De afgelopen tien jaar hebben laten zien hoe waardevol het is om praktijk, onderzoek en opleidingen met elkaar te verbinden. “We weten nu zoveel meer,” zegt Goedhart. “Tien jaar geleden werd meertaligheid nog gezien als iets wat je moest vermijden. Nu weten we dat het een kracht is die de leerling echt kan helpen in de ontwikkeling. En dat willen we leraren laten ervaren.”

Hoewel het post-hbo aanbod stevig staat, kijkt Goedhart ook vooruit. “Ik hoop dat de vaardigheden die we nu in ons aanbod delen – zoals taalontwikkeling en meertaligheid, sociaal emotioneel leren, traumasensitief onderwijs, culturele responsiviteit en ouderbetrokkenheid – straks een plek krijgen in de bacheloropleidingen van de HU. Er liggen al hoopvolle initiatieven.”

Nieuwsgierig naar wat professionalisering voor jou kan betekenen? Neem contact op met Ria Goedhart van het team Nieuwkomersonderwijs van Hogeschool Utrecht. Wil je meer informatie over meertaligheid bij de HU, kijk dan op de themapagina meertaligheid.