Lectoraat Toegang tot het Recht
Het is belangrijk dat iedereen goede toegang heeft tot het recht heeft. Onderzoek van het lectoraat richt zich op het verbeteren van de toegang tot laagdrempelige rechtshulp, digitale toegankelijkheid en nieuwe vormen van conflictoplossing en rechtspleging zoals mediation.
In bovenstaande video leggen we uit wat toegang tot het recht in de praktijk betekent.
“Voor een gelijkwaardige samenleving is het belangrijk dat iedereen toegang kan krijgen tot het rechtsstelsel. Onderdeel daarvan is rechtshulp wanneer dat nodig is. Dat houdt in: juridisch advies krijgen en doorverwijzen naar bijvoorbeeld een advocaat. Op papier lijkt deze vorm van ‘toegang tot het recht’ goed geregeld. Maar het is een stapsgewijs proces dat niet altijd even soepel loopt. Om duidelijk te maken waar het mis kan gaan, gebruikt het lectoraat Toegang tot het Recht van de Hogeschool Utrecht een conceptueel model. Hieruit blijkt dat het zoeken en krijgen van rechtshulp heel wat vraagt, niet alleen van de burger maar ook van de rechtshulpverlenings-organisaties. De zoektocht naar rechtshulp begint bij de burger, met het besef dat er hulp nodig is. Hiervoor moet je ook weten dat er zoiets als het Juridisch Loket bestaat. Lang niet iedereen slaagt erin om de weg naar rechtshulp te vinden. Dit hangt bijvoorbeeld af van de bereikbaarheid en beschikbaarheid. Denk aan openingstijden, reistijd en toegankelijkheid van gebouwen en van websites. Kun je zomaar langs met je hulpvraag? Of moet je een afspraak maken? Ook spelen vaardigheden gelijkwaardigheid van de samenleving waarin ieders rechten gewaarborgd moeten worden. Dit model geeft aan, in theorie, waar het mis kan gaan in de zoektocht, en ook waarom. Bewustwording van deze risico’s is de eerste stap naar verbetering.”
Onderzoekslijnen binnen het lectoraat
In deze onderzoekslijn staat de vraag centraal hoe in de praktijk conflictoplossing en rechtspleging in Nederland is georganiseerd. Ook kijken we in hoeverre dit aansluit bij wat de gebruiker van het recht (de rechtszoekende) wil of kan. Onderzoekers van het lectoraat richten zich op het ontwikkelen, versterken en vernieuwen van interventies die de toegang tot het recht vergroten.
Projecten
Deze onderzoekslijn richt zich op professionals die werkzaam zijn in de nulde- en eerstelijns rechtshulp. Nuldelijns rechtshulp bestaat uit (digitaal) beschikbare informatie. Eerstelijns rechtshulp is beschikbaar voor minder daadkrachtige burgers die zich voor informatie, advies en doorverwijzing naar de tweede lijn (advocaten, mediators) kunnen tot wenden tot het Juridisch Loket en andere rechtshulpverleners, zoals sociale raadslieden. Binnen deze onderzoekslijn wordt gekeken naar de rol die professionals (bewust en onbewust) spelen in het realiseren van toegang tot het recht, waarbij ook aandacht is voor sociaal-maatschappelijke dienstverlening.
Projecten
Niet alle burgers beschikken over de vaardigheden die nodig zijn om de digitale overheidsdiensten te vinden en te gebruiken. Hierdoor kunnen verschillen tussen groepen ontstaan, wat gevolgen kan hebben voor de verwezenlijking van hun rechten. Tegelijkertijd brengen digitale technologieën, zoals AI, kansen met zich mee, bijvoorbeeld om juridische informatie toegankelijker te maken. Binnen deze onderzoekslijn kijken we naar de mogelijkheden en belemmeringen die digitale technologieën met zich meebrengen voor de toegang tot het recht voor alle burgers.
Projecten
- AI van repliek gediend? Een verkenning van tegenmacht vanuit maatschappelijke organisaties.
- Mijn ZAAK Het burgerperspectief bij digitale tools
- Digitale juridische dienstverlening in de nuldelijn en internetvaardigheden van rechtszoekenden: site van het Juridisch Loket
Eerstelijns sociaaljuridische ondersteuning in Nederland: aansluiting tussen behoefte en aanbod
ProjectAls je een sociaaljuridisch probleem hebt, zou het niet moeten uitmaken in waar je woont. In de praktijk blijkt toch dat het aanbod en type hulp verschilt per gemeente. Dit kwantitatieve onderzoek kijkt naar de aansluiting tussen het aanbod van gemeenten en de behoeften aan sociaal-juridische ondersteuning van inwoners.
Mediation in strafzaken
ProjectMediators in strafzaken begeleiden de ingewikkelde dynamiek tussen verdachte en slachtoffer. Daarbij is van belang dat de verdachte verantwoordelijkheid neemt voor het gepleegde strafbare feit en de gevolgen daarvan. Dit om herstel voor beide mogelijk te maken.
Rechtsbescherming realiseren bij verplichte zorg door psychiaters en verpleegkundigen
ProjectOm veiligheid van burgers te garanderen, worden steeds vaker maatregelen genomen om risico's te verkleinen. Het is belangrijk dat naast goed hulpverlenerschap, ook juridische competenties van eerstelijns professionals geborgd zijn in goede zorg.
Publicaties
- Mediation in strafzaken een bijzondere verantwoordelijkheid voor verdachte en mediator
- Eerstelijns sociaaljuridische ondersteuning in Nederland Aansluiting tussen behoeften van inwoners en aanbod in gemeenten
- Handboek mediation in strafzaken handleiding voor de strafmediationpraktijk
Onderwijs
Het lectoraat is betrokken bij de honoursmodules Toegang tot Recht, Mensenrechten en duurzame ontwikkeling en Srebrenica-Genocide.
Studenten van de honoursmodule Toegang tot Recht maken een essaybundel waarin ze onderzochten wat toegang tot recht is en hoe het zich verhoudt tot maatschappelijke ontwikkelingen.
Studenten van de honoursmodule Srebrenica-genocide sluiten de module af met een beroepsproduct waarin ze de verworven kennis vertalen naar hun eigen beroepscontext in relatie tot de actuele maatschappelijke ontwikkelingen.
“We zien veel verspilling van maatschappelijk geld voor mensen die op meerdere levensdomeinen problemen ervaren. We brengen o.a. in samenwerking met het lectoraat Toegang tot het Recht kennis en ervaring samen om gezamenlijk te leren en bij te dragen aan het verbeteren van de (sociaal)juridische keten.”
Anke Verkade-Bosma Bestuurder De Sociale Basis Dordrecht e.o.
Samenwerking
We werken samen met diverse partners, waaronder het College voor de Rechten van de Mens, Divosa, het Juridisch Loket, Privacy First, Sociaal Werk Nederland (Sociaal raadslieden), Stichting Rijnstad, U-Centraal, Vereniging van Mediators in Strafzaken, Vivenz Maatschappelijke Dienstverlening en de Mediatorsfederatie Nederland.
