'Werkplezier van docenten bevorderen is nodig om onderwijsproblemen aan te pakken'
Het onderwijs, een prachtig werkveld, maar waar horen we dat nog? Over werkplezier in het onderwijs gaat het zelden, over werkdruk als structureel en groot probleem des te vaker. Werkplezier bevorderen kan een sleutel zijn om de problemen in het onderwijs aan te pakken, volgens lector dr. Mieke Koeslag-Kreunen van Hogeschool Utrecht (HU). Op 24 november gaf zij haar openbare les.
“De beroepspraktijk van onderwijsprofessionals is veelzijdiger geworden. Er komen steeds meer taken bij, zoals ontwerpen, onderzoeken en coördineren. Door de steeds sneller veranderende beroepspraktijk worden onderwijsprogramma’s, kerndoelen, eindtermen, bekwaamheidseisen en beroepsbeelden voortdurend herzien. De praktijk wordt doorlopend complexer en dynamischer. Deze veelzijdigheid van het beroep kan zorgen voor gevarieerder en aantrekkelijker loopbanen, maar daar komt weinig van terecht. Docenten hebben te veel taken, rollen en zeggenschap zijn onduidelijk, en er is te weinig samenhang tussen plannen op schoolniveau en daadwerkelijke activiteiten in het klaslokaal. De werkdruk in het onderwijs loopt steeds meer op, het imago verslechtert, en er is een oplopend tekort aan onderwijs- en leidinggevenden. Steeds meer onderwijsprofessionals lijken gebukt te gaan onder de complexiteit en dynamiek, en een steeds kleinere groep werkt met plezier aan de belangrijke maatschappelijke opgave die onderwijs is”, stelt Mieke Koeslag-Kreunen.
Een wicked systeemprobleem
“Werkplezier ontstaat door een goede balans tussen de hoge eisen die aan het werk worden gesteld en de energiebronnen die helpen om die werkeisen aan te kunnen, zoals eigen regel- en beslisruimte en ontwikkelmogelijkheden”, zegt Mieke Koeslag-Kreunen. “Een goede balans aanbrengen tussen werkeisen en energiebronnen zou wel eens een belangrijke sleutel kunnen zijn om werkplezier en de aantrekkelijkheid van werken in het onderwijs te vergroten, en zo de onderwijskwaliteit te verhogen. En dat is hard nodig. Want ondanks alle maatregelen en initiatieven ontbreekt het vaak aan een samenhangende aanpak, aan ontwikkelmogelijkheden en een passende inrichting van de werkomgeving. Onderwijsprofessionals missen de rust en de professionele ruimte om te ontsnappen aan de waan van de dag. Terwijl dat wel voorwaarden zijn om goed in te kunnen spelen op de complexiteit en dynamiek van het werken in het onderwijs. Dit is een wicked systeemprobleem.”
Meer ruimte om invloed uit te oefenen
“Met ons onderzoek willen we het beroepsbeeld van onderwijsprofessionals herijken, met uitdagende werkeisen qua veelzijdigheid, complexiteit en dynamiek. Zo kan het beroep aantrekkelijker worden en kan er meer variatie ontstaan in loopbaan- en ontwikkelmogelijkheden”, aldus Mieke Koeslag-Kreunen. “Ook de onderwijsorganisatie moet veranderen. Onderwijsprofessionals moeten meer ruimte krijgen om zelf invloed uit te oefenen op werkprocessen, waardoor kwaliteit en werkplezier toenemen en het beroep aantrekkelijker wordt. Ook essentieel is goed opleiden en professionaliseren van onderwijsprofessionals. Zo kun je onderwijstalent aantrekken en behouden en werkplezier bevorderen.”
Dr. Mieke Koeslag-Kreunen is werkzaam als lector bij het lectoraat Werken in Onderwijs van Hogeschool Utrecht. Ze is tevens associate researcher aan Universiteit Maastricht en lid van de landelijke Programmacommissie Werken in het Onderwijs van het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO). De publicatie van de openbare les is getiteld Fier: naar onderwijsprofessionals met werkplezier.
Tekst: Mariek Hilhorst
Fotografie: Erik Kottier
