Gezondheid bevorderen en gezondheidsverschillen verkleinen met preventieve zorg

“De coronapandemie onderstreept het belang van een goede gezondheid en een gezonde leefstijl”, vindt lector Katarina Jerkovic. “Het is onze overtuiging dat beiden sterk samenhangen met toegang tot een gezonde leefomgeving, waarin mensen vaker en gemakkelijker gezonde keuzes kunnen maken. Denk aan voldoende ruimte om te bewegen en minder reclames over ongezonde voeding, maar ook aan zaken als hulp bij financiële problemen. Uit onderzoek weten we dat mensen met schulden vaker gezondheidsklachten ontwikkelen en dus meer zorg consumeren.”

Het rookverbod is volgens Katarina en haar collega-onderzoekers een goed voorbeeld van het creëren van een gezondere leefomgeving. “Zo’n verbod heeft in één klap een vergelijkbaar effect als jarenlange voorlichtingscampagnes over de negatieve gevolgen van roken. Uit onderzoek blijkt bovendien ook steeds opnieuw dat het ontzettend lastig is om individueel gedrag te veranderen. De verantwoordelijkheid voor een goede gezondheid en gezonde leefstijl moet daarom niet alleen bij mensen zelf liggen, maar ook bij hun sociale en fysieke omgeving. Zorg- en welzijnsprofessionals, overheid en zorgverzekeraars moeten beter met elkaar samenwerken om zo’n gezonde omgeving te creëren, in plaats van zich alleen te richten op enkelvoudige interventies gericht op individuele gedragsverandering.”

“Door beter samen te werken krijgen we ook meer grip op de behoeften van risicogroepen en hun dagelijkse uitdagingen om een gezond bestaan op te bouwen. Zo kunnen we preventieve zorg op het juiste moment en de juiste plaats, aan de juiste groep en door de juiste professional aanbieden.”

“Meer grip krijgen we ook door mensen uit risicogroepen vroegtijdig te betrekken bij het ontwerpen van gezondheidsinterventies. Risicogroepen zijn bijvoorbeeld mensen met een lage sociaaleconomische positie, mensen met lage gezondheidsvaardigheden, kwetsbare ouderen, migranten en vluchtelingen. Omdat de precieze samenstelling en behoefte per wijk verschilt, pleiten we voor meer aandacht voor effectieve preventie in de publieke gezondheid en voor een wijkgerichte aanpak. In de gemeente Utrecht verrichten we in de wijk al preventieve gezondheidschecks, waarmee we burgers inzicht geven in hun gezondheid en welzijn, en waarin we ze stimuleren bij te dragen aan het behoud of de verbetering daarvan.”

“Helaas bieden interventies die in een bepaalde context bewezen effectief zijn geen garantie voor succes bij een vergelijkbare groep in een andere gemeenste, organisatie of setting. We zien vooral veel uitdagingen bij de implementatie van dergelijke interventies. Met name bij interventies waar professionals uit meerdere sectoren met elkaar moeten samenwerken. Dat komt omdat ze te weinig van elkaars vakgebied weten en omdat er sprake is van versnipperde wetgeving en onduidelijkheid over de financiering van en de verantwoordelijkheid voor preventie. We onderzoeken daarom hoe we bestaande kennis over preventie beter kunnen implementeren. Zo bekijken we wat er nodig is om mondzorgcoaches effectief in te zetten op het consultatiebureau.

“We werken ook aan nieuwe manieren van screening en vroegsignalering, door met behulp van technologische innovaties risicofactoren en ziekten op te sporen. Zo verkennen we bijvoorbeeld de mogelijkheden om lichaamsfuncties te meten en chronische ziektes te identificeren op basis van speeksel en traanvocht. Ook doen we onderzoek naar de rol van biologische factoren bij het ontstaan van overgewicht.”

“Gegevens uit zulke non-invasieve technieken en zelftests helpen ons met vroegtijdige herkenning van risico’s voor gezondheid en welzijn. We onderzoeken ook of we de data uit die onderzoeken kunnen koppelen aan data over leefstijl en leefomgeving. Daarmee hopen we beter te kunnen voorspellen wie zich precies in risicogroepen of risicogebieden bevinden.”

“We hebben daarnaast veel aandacht voor het verbeteren van mondgezondheid. Mondgezondheid is een belangrijke indicator van algemene gezondheid en het welbevinden van mensen en slechte mondzorg kan leiden tot veel andere problemen zoals ondervoeding en sociale isolatie. Hier zien we ook een sterke tweedeling in de bevolking. Kinderen uit risicogroepen hebben bijvoorbeeld vaak al gaatjes voordat ze voor het eerst naar de tandarts gaan, terwijl met gerichte preventie op jonge leeftijd veel winst te behalen valt. Wij onderzoeken of een mondzorgcoach op het consultatiebureau uitkomst biedt. Daarnaast onderzoeken we in hoeverre een slechte mondgezondheid bij ouderen kan leiden tot problemen zoals ondervoeding en sociale isolatie en in relatie staat tot de kwetsbaarheid van ouderen.”

“Preventie heeft de afgelopen jaren aan belangstelling gewonnen, getuige onder meer de totstandkoming van het Nationaal Preventieakkoord, de Kennisagenda Preventie van de NFU en beleidsvorming van de Europese Commissie. Nu is het moment om te werken aan meer en betere samenwerking tussen sectoren, integrale interventies in de wijk en aan nieuwe, innovatieve technieken.”