Vertrouwen tussen reclasseringswerker en cliënt voorkomt terugval in criminaliteit

Een goede samenwerkings- en vertrouwensrelatie - de werkalliantie – vermindert de kans op terugval in criminaliteit, blijkt uit het onderzoek van Sturm. “Als je gedwongen hulpverlening krijgt na een periode van detentie, wil je er eigenlijk zo snel mogelijk weer vanaf om gewoon je eigen leven te leiden”, vertelt Sturm. “Als de cliënt geen vertrouwen heeft in de reclasseringswerker, waarom zou hij of zij zich dan iets aantrekken van de adviezen? En als er continu wrijving is, is het lastig om samen aan doelen te werken.” Sturm maakt zich er hard voor om voldoende tijd te investeren in de ondersteuning van reclasseringswerkers, zodat zij op hun beurt ook weer voldoende tijd kunnen stoppen in de relatie-opbouw met cliënten. “Uiteindelijk rendeert dat, want recidive kost veel meer.”

In haar eerdere carrière als maatschappelijk werker was Sturm al geïntrigeerd door de waarde van een goed gesprek en de werkzame factoren daarvan. Bij Hogeschool Utrecht kreeg ze bij het lectoraat Werken in Justitieel Kader de kans om dit verder uit te zoeken in een promotieonderzoek, als vervolg op een studie van toenmalig lector Anneke Menger. Sturm deed haar onderzoek bij alle drie de reclasseringsorganisaties in Nederland: Reclassering Nederland (RN), Stichting Verslavingsreclassering Nederland (SVG) en de reclassering van het Leger des Heils (LJ&R).

Uit vragenlijsten en interviews met reclasseringswerkers en hun cliënten blijkt duidelijkheid een belangrijke factor te zijn in de werkalliantie. “Cliënten en werkers vinden het prettig als het bij de start van een gesprek duidelijk is waar men aan toe is”, vertelt Sturm. Dus dat de werker duidelijk, zonder er doekjes om te winden aangeeft: hier moet je aan werken. Daarnaast is de betrouwbaarheid van een reclasseringswerker en het vertrouwen dat deze stelt in de cliënt heel belangrijk. “Het wordt gewaardeerd als je vertrouwenwekkend overkomt, respect hebt voor de cliënt, deze niet veroordeelt en heel open luistert.” 

Ook belangrijk is het vertrouwen dat je als werker stelt in je cliënt, stelt Sturm. Vaak heeft deze doelgroep van ex-gedetineerden/ex-delinquenten als kind al iets gemist qua basisvertrouwen. Door als reclasseringswerker vertrouwen te stellen in de cliënt, leert deze om dat vertrouwen waar te maken. Cliënten ervaren dat er iets verwacht wordt en dat iemand oprecht teleurgesteld is als daar niet aan voldaan wordt. “Het vertrouwen dat reclasseringswerkers stellen in hun cliënt kan motiverend zijn, omdat de cliënt de kans krijgt om dat waar te maken”, aldus Sturm. 

Naast betrouwbaar zijn, zijn er meer manieren waarop je een vertrouwensband met cliënten kunt opbouwen, vertelt Sturm. Eén daarvan is het delen van persoonlijke informatie, ook wel zelfonthulling genoemd. “Je moet natuurlijk niet teveel persoonlijke informatie delen”, benadrukt Sturm. “Maar iets delen over bijvoorbeeld je vakantie, huisdieren of hobby’s kan de band tussen reclasseringswerkers en cliënten ten goede komen. ‘Zeggen wat je doet en doen wat je zegt’ is ook heel belangrijk.” Maar ook iets waar je waarschijnlijk niet zo snel aan denkt: humor. “Gesprekken binnen de gedwongen hulpverlening kunnen spanningsvol zijn en grapjes breken even de spanning.” 

Reclasseringsorganisaties reageerden verheugd op Sturms bevindingen. Ze vinden het heel waardevol dat de werkzame elementen van de werkalliantie nu wetenschappelijk onderbouwd zijn. Sturm benadrukt dat reclasseringsorganisaties de werkalliantie wel hoog op de agenda moeten houden. “Je moet er echt tijd in blijven steken, want dat heeft effect.”

Sturm wil als vervolg op haar promotie internationaal meer aandacht voor de werkalliantie gaan vragen. Daarnaast wil ze kijken of de effectiviteit van de werkalliantie bij de reclassering via een makkelijke vragenlijst te monitoren is én is ze gemotiveerd om haar inzichten nog meer onder de aandacht te krijgen van de nieuwe generatie reclasseringswerkers, bijvoorbeeld in het gespreksvoeringsonderwijs van de HU-opleiding social work. 

Annelies Sturm promoveert aan de Vrije Universiteit Amsterdam.