Onderzoekend vermogen ontwikkelen tijdens de lerarenopleiding

In het recent verschenen boek ‘onderzoekend vermogen ontwikkelen tijdens je lerarenopleiding’, geven HU-lector Lisette Munneke en mede-auteurs Jeroen Rozendaal en Lidewij van Katwijk daarop antwoord. Op 16 februari 2024 organiseren de auteurs een symposium rondom dit boek in samenwerking met verschillende workshopgevers. In dit symposium presenteren de auteurs de achterliggende visie bij het boek, kun je een workshop naar keuze volgen en is er gelegenheid om tijdens de afsluitende lunch vragen te stellen aan de auteurs.

‘Onderzoekend vermogen ontwikkelen tijdens je lerarenopleiding’ is een studieboek dat studenten op de lerarenopleiding het gereedschap om onderzoekend vermogen te ontwikkelen biedt. In drie delen komen er typische beroepssituaties aan bod, zoals het ontwerpen van lessen of het creëren van een veilig pedagogisch klimaat. Vragen die onder meer aan de orde komen zijn: hoe kom je tot de juiste onderzoeksvragen? Hoe bepaal je de passende grondigheid om die vragen te beantwoorden? Hoe doorloop je eventueel een onderzoekscyclus om te komen tot een antwoord? En wat betekenen de uitkomsten voor je handelen als docent? Al werkenderwijs krijg je daarbij diverse methoden van dataverzameling en -analyse aangereikt die makkelijk toepasbaar zijn in je werk als leraar.

Ben je lerarenopleider en wil je meer weten over de achtergronden van het boek ‘onderzoekend vermogen ontwikkelen tijdens je lerarenopleidingen’ of wil je aan de slag met hoe je dit boek concreet kunt inzetten binnen de lerarenopleiding? Meld je dan snel (kosteloos) aan.

9.30-10.00 inloop met koffie
10.00-10.30 plenaire introductie
10.30-12.00 workshops
12.00-13.00 interactieve lunch

Padualaan 101, Hogeschool Utrecht, Utrecht

Er is ruimte voor maximaal 150 deelnemers, dus schrijf je tijdig in. Dat kan via deze link

Ter plekke kun je intekenen voor één van de workshops. Dit zijn:

Betekenisvol verbinden van startbekwaamheid en onderzoekend vermogen in een afstudeerprogramma - Jeroen S. Rozendaal i.s.m. Mariëlle Theunissen (Hogeschool Rotterdam)

Het afstudeerprogramma van lerarenopleidingen omvat doorgaans twee essentiële componenten naast de landelijke kennistoets. Allereerst is er een gedeelte waarmee studenten hun startbekwaamheid in het beroep van leraar aantonen. Ten tweede wordt er een (vakdidactisch) praktijkonderzoek verwacht, bedoeld om het onderzoekend vermogen van studenten zichtbaar te maken.

Wij beschouwen deze tweedeling als kunstmatig, omdat we zien dat onderzoekend vermogen belangrijk is bij de uitoefening van het beroep van leraar en niet als een aparte competentie zou moeten worden aangeleerd. In deze werksessie gaan we samen op zoek naar mogelijkheden om deze twee onderdelen op een zinvolle manier te integreren. Deel van de puzzel – ook voor ons – is dat het voorbereidende onderwijs in jaar één tot en met drie nog niet volledig gericht is op deze integratie.

Waar staan we en waar kunnen we naartoe? - Onderzoekend vermogen op de Marnix Academie - Kitty Leuverink en Carolien Duijzer (Marnix Academie)

Op hogeschool Marnix Academie werken we aan de integratie van Onderzoekend Vermogen (OV) in het vernieuwde curriculum van de voltijdopleiding tot leerkracht basisonderwijs. We hebben de afgelopen jaren werk gemaakt van het creëren van een gemeenschappelijk taal en didactiek rondom onderzoekend vermogen, onder andere in de ontwikkeling en formulering van de leertaken, het geven van onderwijs op de leerpleinen, en het vormgeven van afstudeerfase. We starten onze workshop met een korte introductie over onze werkwijze de afgelopen jaren, waarbij we een aantal parels en puzzels delen.

In het maken van de verbinding tussen het leren van de student op de opleidingsinstelling en in de onderwijspraktijk is het nodig dat we afstemmen over het stimuleren van het onderzoekend vermogen van deze aanstaande leerkrachten door opleiders uit deze beide contexten, binnen ons partnerschap Partners in Opleiding en Ontwikkeling (POO). In de integratie van OV in het curriculum hebben we incidenteel de dialoog gezocht met de onderwijspraktijk, bijvoorbeeld via een professionaliseringsbijeenkomst waarbij opleiders uit beide contexten aanwezig waren. Welke vragen leven momenteel in het maken van de verbinding tussen de opleidingsinstelling en de onderwijspraktijk wanneer we spreken over de verdere integratie van Onderzoekend Vermogen als verbinding tussen opleiding en praktijk binnen de context van het Samen Opleiden? Welke kansen zien we? Welke uitdagingen zijn er? In de workshop gaan we over deze vragen in een Open Space het gesprek aan.

Het onderwijzen en toetsen van onderzoekend vermogen in het hbo vanuit een curriculair perspectief -
Dominique Sluijsmans – Hogeschool Rotterdam

Het opleiden van beroepsprofessionals die naast vakmanschap ook over een flinke dosis onderzoekend vermogen beschikken, is een mooie, maar complexe taak van het hbo. In deze workshop staat de vraag centraal hoe je het onderwijzen en toetsen van onderzoekend vermogen kunt inbedden in een curriculumontwerp. Dit vraagt op de eerste plaats helderheid over het construct van onderzoekend vermogen: Wat is het in een specifieke opleidingscontext en waarom is het belangrijk? Vervolgens is de uitdaging een goede vertaling te maken naar het onderwijs en de toetsing. Ik zal enkele handvatten delen hoe je het onderwijs en de toetsing van onderzoekend vermogen kunt vormgeven en daarover met de deelnemers in gesprek gaan. Belangrijke uitgangspunten daarbij zijn dat het onderwijzen en toetsen van onderzoekend vermogen vooral plaatsvindt in het dagelijkse onderwijs (het zogenaamde micro-curriculum) en dat het ontwikkelen en toetsen van onderzoekend vermogen als generieke vaardigheid nooit los kan staan van het ontwikkelen en toetsen van domeinspecifieke kennis en vaardigheden.

Ontwikkeling van onderzoekend vermogen zichtbaar maken bij ontwerpactiviteiten - Lidewij van Katwijk – NHL-Stenden

In deze workshop gaan we aan de slag met een tweetal instrumenten die ontwikkeling van onderzoekend vermogen zichtbaar kunnen maken. Het gaat hierbij zowel om zichtbaar maken voor studenten aan lerarenopleidingen, als zichtbaar voor hun begeleider(s). Het ene instrument is de kaartenset onderzoekend vermogen, die ontwikkeld is in het kader van een Comeniusproject. Met deze kaartenset kun je onderzoeksactiviteiten in een ontwerpproces plannen en concreet maken, en na afloop reflecteren op de ontwikkeling van onderzoekend vermogen. Het tweede instrument is een onderlegger om met deze kaartenset te werken, die gestoeld is op de scrum-methodiek. Hiermee is het mogelijk om constructief en effectief studenten te begeleiden bij hun ontwerpproces, waarbij je je richt op het product, het proces, en de zelfregulatie.

In de workshop werken we in kleine groepen aan de hand van een voorbeeld ontwerpvraagstuk uit de praktijk.

Hoe hoog moet de lat liggen? Eisen aan ‘onderzoeken’ in de afstudeerfase - Lisette Munneke – Hogeschool Utrecht

Bij veel opleidingen leeft de vraag aan welke criteria en eisen het ‘onderzoek’ van studenten moet voldoen als het gaat om het behalen van het bachelor niveau. Welke eisen stellen we aan studenten als het gaat om zaken als brongebruik, dataverzamelingsmethoden, onderzoeksconsistentie en schrijfvaardigheid?

In deze workshop gaan we aan de slag met het fenomeen ‘eindniveau’ in combinatie met onderzoekend vermogen. We kijken naar de betekenis van de criteria die we gewend waren te hanteren en wat die wel/niet te zeggen hebben over het bachelor niveau. Daarna kijken we naar mogelijke alternatieven voor de criteria die we kennen zoals het aspect ‘passende grondigheid’ dat in onze definitie van onderzoekend vermogen een kenmerkend aspect is. Wat is nou eigenlijk passende grondigheid en hoe kunnen studenten dit zichtbaar maken in de eindfase van hun opleiding? Daarbij kijken we naar de plek van onderzoekend vermogen in het gehele beroepsprofiel en de relatie tussen professionele werkwijzen/contexten en onderzoekend vermogen.

Lees het artikel “Hoe onderzoekend vermogen bijdraagt aan het worden van een goede docent” van Lisette Munneke in het LENI Magazine

Ontdek ook:
https://www.hu.nl/ik-ben-er-klaar-voor-lisette-munneke-aangesteld-als-lector-onderzoekend-vermogen
https://www.hu.nl/onderzoek/onderzoekend-vermogen
https://www.hu.nl/onderzoek/projecten/vergroten-van-onderzoekend-vermogen-in-de-lerarenopleiding