Lectorenwissel bij Financieel-Economische Innovatie: “We zijn de olie in de motor”

Lex van Teeffelen, sinds 2007 verbonden aan het lectoraat Financieel-Economische Innovatie, was als lector verantwoordelijk voor de samenwerking met maatschappelijke partners, de acquisitie van grote onderzoeksprojecten en de begeleiding van docent-onderzoekers en promovendi. Ook stimuleerde hij het ondernemerschapsonderwijs binnen de HU. Zijn opvolger, Edwin Weesie, is niet bepaald een nieuwkomer. Edwin is al sinds 2011 aan het lectoraat verbonden, promoveerde er en werd in 2018 hoofddocent. Sinds 2023 is Edwin associate lector.

Ze waren jaren elkaars ‘wingman’ binnen het lectoraat, met de focus stevig op het midden- en kleinbedrijf, vertelt Lex. “Als je kijkt naar publicaties of naar de leerboeken van studenten, gaat het eigenlijk alleen over het grootbedrijf. Het kleinbedrijf is echt een totaal andere wereld. Een kleine ondernemer heeft geen afdeling personeelszaken, marketing, financiën. Hij moet alles zelf doen. Als ergens vijf of zes mensen werken, moeten die allemaal voor elkaar kunnen inspringen. Dat is een hele andere dynamiek, waar nog veel over te leren valt. Zo doen we veel projecten over mkb-financiering en bedrijfsopvolging.”

Bedrijfsopvolging in het mkb is een hele aparte tak van sport, stelt Edwin, die promoveerde op de stress en emotie die bij zo’n bedrijfsoverdracht komt kijken. “Het is een hele complexe transactie. De nieuwe eigenaar moet naar alle contracten kijken met klanten, leveranciers, financiers, en voor continuïteit zorgen. Maar er komt ook innovatie bij een overname kijken. Want een nieuwe eigenaar gaat altijd nieuwe dingen doen met een bedrijf.” En er spelen dus emoties. “Soms zo erg dat een eigenaar op het laatste moment nog van de verkoop afziet. Ze kunnen niet loslaten.” Lex: “Daarom is de eerste vraag die wij aan een verkopende ondernemer stellen: Wat ga je hierna doen? Als we geen goed antwoord krijgen, gaan we het proces niet begeleiden. Want dan weet je: die ondernemer gaat zich terugtrekken.”

Het lectoraat is altijd actief geweest in het onderwijs. Zo was het initiatiefnemer van de HU-minor Bedrijfsovername en Franchising, waarin studenten werden begeleid bij het overnemen van een bedrijf. Waarom eigenlijk niet bij het starten van een nieuwe onderneming? Lex: “De overlevingskans is veel groter als je een bedrijf overneemt. Na vijf jaar zijn bijna alle overgenomen bedrijven er nog. Van de starters is de helft verdwenen.”

Oorspronkelijk begeleidde het lectoraat vooral veel overnames in de retail-sector. De laatste tijd is een toenemende vraag vanuit de eerstelijns zorg, onder andere van huisartsenpraktijken en fysiotherapeuten. Een op de vijf ondernemers daar overweegt te stoppen en zoekt naar opvolging. Die is niet altijd te vinden, vertelt Edwin. “De jongere generatie vindt de werkdruk te hoog. Als eigen ondernemer moet je altijd klaar staan en lange weken draaien. Veel jonge professionals zien zichzelf enkel als huisarts. Of fysiotherapeut. Maar niet als ondernemer. Terwijl: zonder die mindset red je het niet in eigen praktijk. In zorgopleidingen zou daar meer aandacht voor moeten zijn, daar is nog winst te behalen voor ons.”

Het lectoraat heeft echt een naam opgebouwd in het begeleiden van overnames. Zo werden Lex en Edwin door de provincie Utrecht gevraagd ondernemers te helpen die hun bedrijf niet kwijtraakten. Lex: “Driekwart is daar goed uitgekomen. Niet omdat wij als experts even kwamen vertellen hoe het moet. Dat werkt niet, ondernemers weten het altijd beter als het om hun eigen bedrijf gaat. Je moet ze hun verhalen laten delen, dat ze zien: goh, ik ben niet de enige met deze problemen, en ze van elkaar laten leren: hoe heb jij dat gedaan? Van elkaar nemen ze de antwoorden wél aan. Dan fungeren we echt als netwerkorganisatie. Wij zijn de olie in de motor.”

Edwin: “Dat kunnen we zijn omdat we neutraal zijn. We zijn geen marktbedrijf, ons enige belang is kennis opdoen. Bij financieel adviseurs of overnameadviseurs ligt dat soms anders. Sommige van hen nemen alleen de makkelijke zaken aan, waar snel geld valt te verdienen. Die voegen niet zoveel toe. Daarom stellen wij adviseurs soms lastige vragen: hoeveel ervaring heb je? Wat voor soort proposities doe je? Je ziet dat de adviseurs die ook de kleinere zaken aanpakken en complexere deals sluiten, de meeste meerwaarde hebben. Die komen bij ons in de kaartenbak.”

De meeste partners van het lectoraat komen uit de regio. Daar komen de meeste vraagstukken vandaan en die profiteert het meeste van de onderzoeksopbrengsten. Maar het lectoraat is breder actief. Lex: “Zo gaan we nu good practices uitwisselen tussen zes landen. Ondernemers die hun vleugels verder willen uitslaan, kunnen hun voordeel doen met deze informatie. En op nationaal niveau hebben we de Kleinbedrijf Index ontwikkeld, om bedrijfseconomische trends in beeld te brengen. Het is een soort peilstok die je steeds weer in de markt zet.”

Wat die peilstok zoal oplevert? Lex: “Goed zicht op actuele pijnpunten van het mkb, waar we met ons onderzoek op kunnen aanhaken. Zoals de regeldruk. Er zit een kloof tussen het beleid en de realiteit. Ik denk wel eens: beleidsmakers zouden zelf eens moeten proberen te voldoen aan alle regels die ze bedenken. Dat zou het begrip tussen beleid en praktijk helpen vergroten. Die kloof moet gedicht, daar heeft ons lectoraat zeker een rol in te spelen. De gemeente Utrecht vraagt ons al vaak mee te denken en ook het ministerie doet steeds vaker een beroep op onze kennis.”

Een nog groter pijnpunt voor het mkb is het gebrek aan mogelijkheden voor financiering, stelt Lex. “In veel landen zijn er loketten voor financiering van het midden- en kleinbedrijf, met allerlei garantieregelingen. In Nederland is aan geld komen echt een hoofdpijndossier voor kleine ondernemers. En zonder kapitaal is het moeilijk uit te breiden en moeilijk te innoveren, terwijl dat ontzettend belangrijk is voor het succes van een onderneming.”

Edwin: “Wij signaleren dit soort problemen al vroeg. We lopen voor de troepen uit, als een soort verkenners. Wij hebben die rol kunnen pakken omdat we als lectoraat een stabiele factor zijn in een zeer bewegelijk speelveld. Ondernemers en directeuren komen en gaan, politici komen en gaan, maar wij blijven. Wij doen dit al vijftien jaar.” Stabiel of niet, er staat met Edwin nu wel een andere kapitein aan het roer. Is er geen sprake van enige koerswijziging? “De wereld om ons heen verandert, dus tot op zekere hoogte moeten wij mee veranderen. Zo speelt digitalisering een steeds grotere rol, ook in het mkb. Daar moeten wij dus wat mee. Ons onderzoek blijft de uitdagingen van ondernemers volgen en aangaan.”

Op 8 mei was de eindconferentie van Lex van Teeffelen, de overname is een feit. Hoe staat het met de ‘bedrijfsovername-emoties’ van Lex? “Die vallen wel mee hoor. Op de vraag ‘wat ga je hierna doen’ heb ik in ieder geval een duidelijk antwoord; plannen genoeg. Ik blijf vooral actief in het speelveld van de mkb-financiering. Misschien kan ik nog eens wat voor het lectoraat betekenen. Maar niet als tweede kapitein!”

Lectoraat Financieel-Economische Innovatie