De opleiding

Deze hoogleraar en lector werken samen aan oplossingen voor de krappe Utrechtse arbeidsmarkt

Wie de enorme personeelstekorten in onze regio wil oplossen, moet een alleskunner zijn. Creatief, innovatief en verbindend, op operationeel en strategisch niveau. Hoogleraar en adviseur bij Berenschot Annet de Lange en HU-lector Josje Dikkers vertellen hoe zij grote uitdagingen aanpakken en wat studenten bij de nieuwe master Human Capital Innovatie van hen gaan leren. “Studenten kunnen mij altijd benaderen, voor een gesprek of een opdracht vanuit de praktijk.”

Ooit deden ze samen promotieonderzoek. Nu, ruim twintig jaar later, werken ze als lector en bijzonder hoogleraar weer samen: Josje Dikkers en Annet de Lange. Ze weten alles over de grote uitdagingen op de arbeidsmarkt en proberen oplossingen te vinden voor de enorme personeelstekorten in de regio Utrecht.

Dat is niet gemakkelijk. “De zorg, techniek en het onderwijs kampen al langer met tekorten”, vertelt Josje, die zich als HU-lector bezighoudt met betekenisvol werk. “De vergrijzing en de digitalisering zijn ook al heel lang gaande. Het zijn dus geen vluchtige uitdagingen. Er is sprake van grote oorzaken en meerdere stakeholders. En altijd speelt de mens een grote rol.”

Samen met hoogleraar Annet de Lange, die bij adviesbureau Berenschot werkt, pakt ze de komende jaren de uitdagingen aan in de uitzendbranche. Daar zijn veel vacatures, er is veel uitval en het blijkt moeilijk om mensen – vooral degenen met een kwetsbare arbeidsmarktpositie – op een goede manier van de ene baan naar de andere te laten bewegen.

Hoe moeten we arbeidsmarkt en mensen zo toerusten dat we duurzamere loopbanen kunnen vormgeven? Dat is de grote vraag die ze samen met de hele keten - uitzendbureaus, werkkrachten, overheden en koepelorganisaties - aan het verkennen zijn.

“Dit is echt typisch een ‘wicked problem’, een grote uitdaging”, zegt Annet. Want er zijn tientallen andere vragen bij te stellen: Wat is een duurzame loopbaan? Moeten we iedereen een vaste aanstelling geven, of er juist voor zorgen dat ze van project naar project gaan en zo veel mogelijk werkervaring opdoen? Wat is er nodig qua omscholing en bijscholing? Hoe zorgen we dat mensen een bestaansinkomen hebben? En dat ze gezond, gelukkig en productief kunnen zijn?

Annet: “Het is gelaagd en ingewikkeld. Je kunt deze vragen niet met één discipline of vanuit één organisatie beantwoorden. Het hele ecosysteem, alle stakeholders zijn erbij betrokken. En het gaat om interventies op allerlei niveaus.”

Ook het ontwikkelen en uitrollen van een interventie is vaak complex, weet Josje. “In de uitzendbranche werken informele gesprekken tussen intercedent en werkkracht goed. Je kunt daar een gespreksrichtlijn voor maken, maar als je die niet strategisch inbedt in de organisatie, vindt zo’n gesprek niet plaats - het raakt ondergesneeuwd in de waan van de dag.”

Met alleen een gespreksrichtlijn ben je er dus niet. Er is meer nodig om dat gesprek ook echt te laten plaatsvinden. En dat roept weer meer vragen op: hoe ontlasten we de intercedent? Kunnen we AI inzetten - bijvoorbeeld een avatar die snel advies geeft of fungeert als sparringpartner voor de intercedent? En hoe zorgen we ervoor dat het zo min mogelijk geld en tijd kost?

Schaap met vijf poten

Het geeft aan hoe ingewikkeld het vraagstuk is. En het vraagt daarom veel van degene die zo’n vraagstuk wil aanpakken. Annet: “Wie dit wil oplossen moet innovatief en creatief zijn. Daarnaast moet je iets snappen van AI, of mensen om je heen verzamelen die daar veel van weten. Je moet op operationeel, tactisch en strategisch niveau kunnen opereren.” Lachend: “Eigenlijk moet je een alleskunner zijn, een schaap met vijf poten.”

Bij Berenschot, maar ook op andere plekken in de regio - en zelfs internationaal -, zijn ze hard op zoek naar zulke alleskunners. En dus zijn Annet en Josje heel blij met de nieuwe HU master Human Capital Innovatie. Want die moet volgens hen die alleskunners opleiden. 

Samen zijn ze betrokken geweest bij de ontwikkeling van de master, en ook tijdens de master zullen ze een rol spelen. Annet: “Studenten presenteren aan het einde van elke module hun beroepsproduct. Ik zit dan soms in de jury.”

Betekenisvol werk

Josje is - samen met collega’s uit haar HU lectoraat - nauw verbonden aan de master. “We gaan onderwijs verzorgen en met studenten kijken naar hun eigen vraagstukken, die centraal staan in de opleiding. Studenten kunnen mij en mijn collega’s altijd benaderen, voor een gesprek of een opdracht vanuit de praktijk.”

Haar expertise ligt bij betekenisvol werk. “Ik onderzoek hoe we mensen met een kwetsbare arbeidspositie - zoals arbeidsmigranten of mensen met een psychiatrische aandoening - aan werk kunnen helpen. Zo zijn er bijvoorbeeld veel werkgevers die wel iemand met autisme willen aannemen, maar niet goed weten wat dat inhoudt, wat dat kost en welke regelingen er mogelijk zijn. Wij helpen hen daarbij.”

Daarnaast onderzoekt ze hoe mensen gezond aan het werk kunnen blijven. “Kijk naar de zorg: we worden ouder en hebben meer zorg nodig, maar tegelijk zijn er personeelstekorten, is er hoge werkdruk en veel verzuim. Wij werken daarom aan het vergroten van de vitaliteit van zorgprofessionals.”

In de tweede module van de master gaan studenten aan de slag met een praatplaat die haar lectoraat ontwikkelde. De plaat is een instrument om de samenwerking in het ecosysteem te vergroten: tussen reguliere bedrijven en sociale ondernemingen. Die laatste richten werk in op wat mensen wél kunnen, terwijl reguliere organisaties vaak vasthouden aan functieprofielen.

De praatplaat bevat vooral vragen: Wat kunnen ze van elkaar leren? Kunnen ze samenwerken? Hoe? Wat kost het, en wie investeert wat? Josje: “Dat zijn ook de vragen die studenten moeten stellen bij het analyseren van hun eigen ecosysteem.”

Buiten de eigen organisatie

Josje hoopt iedere gemotiveerde student die de toegevoegde waarde van de opleiding ziet, in september te ontmoeten bij de master. “Deze master gaat verder dan HR. Wij leiden mensen op die human capital kunnen ontwikkelen in hun eigen organisatie, maar ook daar buiten.”

De opleiding is praktijkgericht én evidencebased. Josje: “HR-professionals doen graag mee aan populaire trainingen, maar vaak ontbreekt bewijs dat die ook werken.” In de master Human Capital Innovatie ligt die basis er wél. “We willen dat studenten verrassende, onderbouwde interventies ontwikkelen die repliceerbaar zijn. Zo leveren ze echt een bijdrage aan het vakgebied.”

Ze hoopt dat er studenten zijn, die interventies willen gaan ontwikkelen voor het mkb. “Grote organisaties hebben vaak veel hr-specialisten. In kleine bedrijven doet één hr-medewerker alles - van werving tot bijscholing - en is er geen ruimte voor grote vraagstukken of dure adviesbureaus. Terwijl juist het mkb de banenmotor van de regio is.”

Ze noemt een voorbeeld: bij Macleasy trainen ze jongeren die gestopt zijn met het reguliere onderwijs om Apple-apparatuur te repareren en herstellen. “Een prachtige onderneming, sociaal en ecologisch gezien. Zij willen graag aan de slag voor grote organisaties. Hoe moeten ze dat aanpakken? Het zou mooi zijn als een van de masterstudenten hen daarbij kan helpen.”

Ga jij de master HCI volgen? Dan zitten deze organisaties te springen om jou! 

“We hebben mensen nodig die nadenken over de wereld van morgen”

De verduurzaming, de vergrijzing en de digitalisering. In regio Utrecht staan we voor grote uitdagingen. Noor Hulskamp van Utrecht Talent Alliantie en Kjell van der Giessen van Defensie vertellen waar zij tegenaan lopen, wat zij nodig hebben en hoe studenten van de nieuwe master Human Capital Innovatie hen kunnen helpen. “Het gaat om de mens in de maatschappij, waar alles en iedereen voortdurend in beweging is.”

Over tien jaar moet een op de vier mensen in de zorg werken. Hoe kunnen we nieuwe medewerkers aantrekken en de huidige zorgmedewerkers ontzorgen? Door arbeidsmarktkrapte en digitalisering gaat werk veranderen. Hoe zorgen we dat iedereen digitaal vaardig wordt? En hoe komen we aan voldoende mensen met de juiste kennis en vaardigheden voor de energietransitie?

Het zijn in een notendop de grote uitdagingen waar de regio Utrecht voor staat, zegt Noor Hulskamp. Ze is strategisch projectadviseur bij Utrecht Talent Alliantie (UTA), waar ze - met allerlei regionale werkgevers, overheden en kennis- en onderwijsinstellingen - werkt aan een sterke regionale arbeidsmarkt. 

Nieuwe functies

“De wereld van werk verandert razendsnel”, vertelt ze. “Kijk naar de techniek. Vroeger hadden we het dan bijvoorbeeld over vakmensen, zoals installateurs, die op locatie cv's en verwarmingen installeerden. Nu gaat het ook over slimme warmtepomp- en zonnepaneelinstallaties, waarvan je het onderhoud op afstand kunt doen, en waarvoor je AI en big data gebruikt.”

Er zijn nieuwe functies nodig. Verschillende perspectieven. Andere vaardigheden. Samenwerkingen over de grenzen van organisaties heen.

Dat gaat verder dan hr en personeelszaken, zegt Kjell van der Giessen, die bij Defensie werkt. “Het gaat niet om werving of scholing in je organisatie, maar om de mens in de maatschappij, waar alles en iedereen voortdurend in beweging is.”

Defensie kijkt daarom verder dan de eigen organisatie. “We willen groeien naar 100.000 mensen in 2030, waarvan een fors aantal in deeltijd werkt. Zij werken dus deels voor Defensie, deels elders. Daarvoor werken we al samen met verschillende bedrijven: hun medewerkers zijn ook militair inzetbaar.”

Meer doen met minder mensen

Van der Giessen en Hulskamp zijn beide betrokken geweest bij de opzet van de nieuwe HU-master Human Capital Innovatie. “Het voelt alsof deze master voor ons is gemaakt”, lacht Hulskamp. 

Want Hulskamp en Van der Giessen zitten te springen om innovators die out of the box kunnen denken. Hulskamp: “We hebben mensen nodig die kunnen nadenken over de wereld van morgen en met oplossingen komen die je als individuele partij niet kunt bedenken.” 

Het draait om innovatie en transitie: anders werken, leren en organiseren. Een van de belangrijkste opgaven daarbij is volgens Hulskamp het arbeidstekort. In bijna elke sector moeten we meer gaan doen met minder mensen. 

Dus vraagt de hoge werkdruk in de zorg om meer dan een personeelsadvertentie. Hulskamp: “Verschillende sectoren in de zorg werken samen en experimenteren met virtual reality. Daarmee kunnen geïnteresseerden verkennen welke zorgbaan bij hen past. Zo besparen we op oriëntatiedagen en vinden nieuwe medewerkers sneller hun plek.”

Ook Van der Giessen ziet hoe grote uitdagingen verrassend kunnen worden aangepakt. “Oekraïne kiest bewust wie ze naar het slagveld stuurt, met het oog op de toekomst. Ze houden sommige jongeren weg van het front, om te zorgen dat er over twintig jaar nog elektriciens, boeren en andere vakmensen in Oekraïne zijn.”

Casussen uit de praktijk

In de nieuwe master werken studenten aan dit soort complexe, organisatieoverstijgende vraagstukken, zonder dat de uitkomst van tevoren vaststaat. Het draait niet om kennis reproduceren, zegt Van der Giessen, maar om onderzoekend vermogen: objectief, gefundeerd en maatschappelijk relevant. “Ik hoop dat studenten straks vaker vragen: hoe zit dat?”

Volgens Hulskamp ligt de focus op vaardigheden: trends herkennen, data analyseren, onverwachte samenwerkingen opzetten en toewerken naar interventies.

Casussen uit de praktijk staan centraal. Defensie en Utrecht Talent Alliantie zullen dus regelmatig aanschuiven bij de master om vraagstukken uit hun werkpraktijk in te brengen. Zo start elke module met een voorbeeldcasus van Utrecht Talent Alliantie, waar studenten direct een dag mee aan de slag gaan.

Studenten werken ook aan hun eigen praktijkvraag. “Wie geen passende casus heeft, kan kiezen uit de vele die wij op de plank hebben liggen. Deze master is ons dagelijks werk”, lacht Hulskamp. Dat geldt ook voor Defensie, zegt Van der Giessen: “We hebben te weinig mensen in dienst om nieuwe kandidaten bij Defensie te keuren en trainen. Hoe lossen we dat op? En hoe zorgen we voor voldoende mensen die ons ook digitaal kunnen verdedigen, in de cyberoorlog?”

Studenten zijn meer dan welkom om deze vragen op te pakken. Hulskamp: “We zijn heel benieuwd naar de inzichten van de studenten. Deze master is ook voor ons een kans om los te komen van de waan van de dag en nieuwe perspectieven op te doen.”

Rozemarijn (39) gaat in september starten met de master Human Capital Innovatie

Hoe los je maatschappelijke vraagstukken op met slimme ICT en zorg je ervoor dat alle betrokken partijen elkaar echt begrijpen? Dat is de uitdaging van Business IT Lead Rozemarijn Greevenbosch (39). Om meer grip te krijgen op deze complexe processen, start ze in september met de master Human Capital Innovatie aan Hogeschool Utrecht. “Ik ben vooral op zoek naar handvatten om mijn vragen aan te pakken.”

Ze is druk met afstuderen. Afgelopen week heeft ze de eerste versie van haar scriptie ingeleverd - over generatieve AI - en voor de zomer hoopt ze daarmee de vierjarige bachelor Business ICT Management af te ronden. 

Tijd om dat te vieren heeft Rozemarijn Greevenbosch (39) waarschijnlijk niet. Want naast haar studie zorgt ze voor haar gezin en werkt ze 40 uur per week als Business IT Lead bij Alliance Healthcare Nederland. 

En na de zomer staat alweer de volgende uitdaging te wachten: ze start in september met de tweejarige HU-master Human Capital Innovatie. “Ik zit nu in een studie-flow. Ik ben bang dat als ik nu niet doorpak, ik die master nooit meer ga halen”, lacht ze. 

Waarom wil je zo graag die master halen?

“Ik ben jaren geleden gestopt met mijn opleiding Taal- en cultuurstudies. Ik ging toen werken bij een zorgorganisatie, waar ik ben doorgegroeid. Nu werk ik op masterniveau, maar het zit me dwars dat ik het papiertje niet heb dat bij die functie past.”

Je kiest voor de master Human Capital Innovatie. Waarom deze master?

“Omdat het gaat over de inzet van mensen en het oplossen van complexe problemen. Dat is precies wat ik doe in mijn werk. Ik ben een soort tolk, ik breng business en IT samen. Mensen moeten met elkaar praten, elkaar begrijpen, zodat we ICT-oplossingen maken die onszelf en onze klanten verder helpen.

We doen dat in een hele complexe omgeving. Alliance is een internationale organisatie, waarvan de Nederlandse tak alleen al bestaat uit 2.000 collega’s in zeven businessunits die allemaal een eigen applicatielandschap hebben. We doen alles op het gebied van farma en medicijnen: ontwikkelen, opslaan, import, export, betalingen. We hebben daarbij te maken met farmaceuten, apotheken en de douane. 

Iedereen heeft andere belangen. We worden constant allerlei verschillende kanten op getrokken, maar we delen vaak systemen, mensen en kennis. Dat zorgt voor grote uitdagingen en ingewikkelde vragen. 

Hoe zorgen we ervoor dat we onze mensen slim inzetten? Dat we niet te veel projecten tegelijk oppakken? Kunnen we beter samenwerken door bijvoorbeeld systemen aan elkaar te koppelen? Kunnen we collega’s die al heel ervaren zijn met de lean manier van werken, uitlenen aan andere bedrijfsonderdelen?”

Dat zijn een hoop vragen. Hoe gaat de master jou helpen om die te beantwoorden? 

“Ik ben vooral op zoek naar handvatten om mijn vragen aan te pakken. Die mij – en Alliance Healthcare – helpen om meer te kijken naar de lange termijn, niet alleen naar het hier en nu.

In de bachelor leer ik vooral lineair denken: ist, soll, gap – huidige situatie, gewenste situatie en de actie. Maar vaak is de werkelijkheid veel complexer. Er zijn allerlei lijnen die samenkomen, er is chaos. Dat is lastig voor mij, want ik ben redelijk blauw, ik houd van structuur en ben analytisch. Maar als je te rigide bent, dan gaat het makkelijker fout of kapot. Ik wil leren die complexiteit over te nemen.”

Wat vind je van de opzet van de master? Er zijn tweedaagsen, challenges, vormvrije opdrachten en je gaat vooral aan de slag met je eigen grote uitdaging, je ‘wicked problem’.

“Ik vind het leuk dat de opleiding niet echt omkaderd is, dat er niet vastligt wat ik precies ga leren en dat het afhangt van de vragen die ik zelf inbreng en de opdrachten die ik ga maken.

Ik verwacht dan ook niet dat de docenten alle antwoorden hebben, maar wel dat ze ons helpen in onze zoektocht naar antwoorden. Dat ze ons prikkelen, nieuwsgierig zijn en nieuwsgierigheid bij ons teweeg kunnen brengen.

Ik ben blij dat ik bij de master niet hoef te blokken voor een tentamen. Daar ben ik niet zo goed in. Het beklijft veel beter als ik met een onderwerp aan de slag ga. Ik heb zin in de opdrachten, waarbij ik aan het einde van elke module iets fysieks kan inleveren, waar ik trots op kan zijn." 

Waar kijk je het meest naar uit?

“Nieuwe mensen ontmoeten en samen de schouders eronder zetten. Een master volgen naast je werk en je huishouden is niet makkelijk. Ik heb die sociale component nodig. Samen fysieke lessen volgen, dat geeft structuur.”