'Veel meer aandacht nodig voor preventieve zorg'

Ongeveer vijftig procent van alle Europeanen heeft tandvleesontsteking. Mondkanker is de twaalfde meest voorkomende soort kanker in Europa. Net als andere ‘welvaartsziekten’ worden mondziekten vaak veroorzaakt door een ongezonde leefstijl. Behandeling is duur en ook daarom moet preventie ter beïnvloeding van leefstijl en gedrag volgens dr. Katarina Jerković-Ćosić veel belangrijker worden in de gezondheidszorg.

Katarina Jerković-Ćosić: “De algehele zorg en ook de mondzorg in Nederland is vooral gericht op herstel en weinig op het voorkomen van ziekten. In de zorg zijn we vaak aan het ‘dweilen met de kraan open’, maar ik wil geen betere dweil, ik wil de kraan dichtdraaien. Innovatie van de zorg is daarom nodig. Preventieve zorg in Nederland moet een prominentere plek in gezondheidszorg en maatschappij krijgen. Mondhygiënisten en ook diëtisten, logopedisten, verpleegkundigen, huisartsen, optometristen en fysiotherapeuten kunnen dan veel meer aandacht besteden aan preventie in de vorm van gedragsverandering, het aanleren van een gezonde leefstijl en het vergroten van de zelfredzaamheid van patiënten. We hebben daarvoor wel meer kennis en inzicht nodig in de (kosten)effectiviteit en langetermijneffecten van preventieve interventies. Want veel interventies om ons gedrag aan te passen, blijken niet of nauwelijks effectief.”

Mondgezondheid is voor het lectoraat Innovaties in de Preventieve Zorg vaak het vertrekpunt voor acties om een gezonde leefstijl en zelfredzaamheid te bereiken. Het lectoraat houdt zich speciaal bezig met drie risicogroepen: mensen met een lage sociaaleconomische status (SES), kinderen en kwetsbare ouderen. Mensen met een lage SES bezoeken tandarts of mondhygiënist minder vaak voor controle en hebben over het algemeen een slechtere (mond)gezondheid dan mensen met een hoge SES. Bijna de helft van alle vijfjarigen in Nederland heeft gaatjes en bij tien procent van die groep zijn de tanden zo aangetast dat de complete melkgebitten onder algehele narcose getrokken moeten worden. De grootste problemen zijn aanwezig in de groep kinderen met een lage SES en kinderen van migrantenouders. Kinderen bezoeken vaak veel te laat de tandarts of mondhygiënist, zodat al gelijk curatief moet worden ingegrepen om het ziekteproces te stoppen. Ook de mondgezondheid bij ouderen in Nederland is onder de maat. Infecties in de mond en cariës komen veel voor, met als gevolg een vergroot risico op andere lichamelijke aandoeningen, ondervoeding en verminderde kwaliteit van leven.

Jerkovic: “Zorgprofessionals hebben een breder maatschappelijk perspectief nodig om naar preventie en gezondheid te kijken. Een ongezonde leefstijl staat niet op zichzelf, maar hangt altijd samen met andere ongunstige leefomstandigheden, zoals een onveilige buurt, werkloosheid of schulden. Met zulke problemen is het logisch dat je weinig aandacht hebt voor een gezonde leefstijl. Daarom moeten zorgprofessionals samenwerken met andere professionals uit de domeinen welzijn, wonen, onderwijs, arbeid en veiligheid.”

“Bijna de helft van de Nederlanders heeft moeite om zelf de regie te voeren over gezondheid, ziekte en zorg. ‘Gezondheidsvaardigheid’ is de belangrijkste verklaring voor ongelijkheid in gezondheid. Dan hebben we het over vaardigheden als lezen, schrijven, rekenen, motivatie, zelfvertrouwen, kritisch vermogen en sociale vaardigheden. Op basis van inzichten over gezondheidsvaardigheden als mogelijke verklaring voor (sociaaleconomische) gezondheidsverschillen, willen we preventie-interventies voor de risicogroepen gaan ontwikkelen.”

De zorg verandert snel, ook de manier waarop zorg wordt aangeboden. Jerkovic: “De zorgsector is op zoek naar een effectieve en efficiënte manier van zorg aanbieden, die aan de toekomstige zorgvraag kan voldoen. Voor veel zorgprofessionals liggen de kansen voor preventie in de wijk en steeds vaker buiten de eigen praktijk. Voor preventie-activiteiten zijn vaak geen ingerichte praktijkruimten en kostbare apparatuur of instrumentarium nodig. Mondhygiënisten en andere zorgprofessionals zullen in de toekomst vaker hun werk in buurthuizen, scholen, consultatiebureaus en zelfs bibliotheken uitvoeren.”

De titel van de openbare les van Katarina Jerković is: ‘Kansen voor innovaties in de preventieve zorg, kansen voor de mondzorg.’ Het lectoraat Innovaties in de Preventieve Zorg is ondergebracht bij het Kenniscentrum Gezond en Duurzaam Leven van Hogeschool Utrecht.