Programmatisch toetsen - samenspel van e-portfolio en curriculumontwerp

Toetsing wordt vaak primair ingezet als afsluiting van een leerproces, terwijl juist de verbinding van toetsing aan de onderwijspraktijk en aan het leerproces van waarde kan zijn voor de ontwikkeling van de student. Hieruit is programmatisch toetsen ontstaan, waarbij de ontwikkeling van studenten inzichtelijk wordt gemaakt aan de hand van datapunten. Datapunten zijn dingen die de student doet of maakt, en die informatie geven over hun kennen en kunnen.

Datapunten worden verzameld in een e-portfolio. Bij programmatisch toetsen ondersteunt een e-portfolio het begeleiden en waarderen van het leerproces van de student. Hoewel er consensus is over de theoretische principes van programmatisch toetsen, maken opleidingen verschillende concrete ontwerpkeuzes, passend bij hun eigen context. In dit project wordt onderzocht hoe HU-opleidingen programmatisch toetsen ontwerpen in hun curriculum en op basis daarvan een e-portfolio inrichten.

Het gebruiken van een e-portfolio is cruciaal voor het succesvol implementeren van programmatisch toetsen. Het inrichten van een e-portfolio wordt afgestemd op de ontwerpkeuzes van programmatisch toetsen zodat het zowel de studentontwikkeling ondersteunt als helpt bij de beslissing over de leeruitkomsten.

In dit project krijgen we inzicht in de ontwerpkeuzes in e-portfolio’s voor programmatisch toetsen bij verschillende HU-opleidingen. Daarnaast verwachten we inzicht te krijgen in ervaringen met e-portfolio’s voor programmatisch toetsen vanuit verschillende gebruikersperspectieven: zoals studenten, docenten en stagebegeleiders.

Behaalde resultaten

Tijdens het project hebben twee interviews plaatsgevonden:

• Bevalt deze vernieuwing? Een gesprek over programmatisch toetsen (17 september 2024, HU Trajectum, Rachel Kloek)
• ‘Bij Programmatisch Toetsen moet je niet alleen een e-portfolio inrichten, maar ook een nieuw curriculum ontwerpen’ (1 april 2025, SURF, Anneke de Maat)

Het Platform Leren van toetsen, het landelijk Leernetwerk Programmatisch toetsen, SURF en het Lectoraat Beroepsonderwijs van de Hogeschool Utrecht werkten in het volgende webinar samen om de inzichten te delen:

• Agricola, B.T., Baartman, L., Veldhuis, R. & Wiese, M. (2024, 17 mei). Programmatisch toetsen: samenspel tussen e-portfolio en curriculumontwerp [Webinar]. SURF i.s.m. het Landelijk Leernetwerk Programmatisch toetsen. (Lees uit de highlights uit het webinar).

Vanuit het project zijn diverse (inter)nationale presentaties gegeven:

• Agricola, B.T., Meijer, K., Ceelen, L., & Baartman, L. (2025, 18-20 juni). Alignment between e-portfolio design and programmatic assessment curricula in Dutch higher education [Research presentation]. International AHE Conference 2025, Manchester, UK.
• Agricola, B.T., Meijer, K., Ceelen, L., & Baartman, L. (2025, 4-6 juni). Programmatisch toetsen: Een samenspel tussen curriculum en e-portfolio [Praktijken en projecten]. Onderwijs Research Dagen 2025, Leuven, België. Agricola, B.T. (2025, 31 januari). Presentatie MBO Conferentie Ondersteunende systemen bij Lerend kwalificeren. Grafisch Lyceum Utrecht.
• Agricola, B.T., Veldhuis, R., Schouten, C., & Fracheboud, W. (2024, 28 november ). E-Portfolio and programmatic assessment at Utrecht University of Applied Sciences. Panel discussion Online Educa Berlin 27-29 November, Berlin, Germany. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.36005.00480/1
• Agricola, B.T. (2024, 7 november). Samenspel van e-portfolio en curriculumontwerp bij programmatisch toetsen. Webinar Week van toetsbekwaamheid. Netwerk toetsbekwaamheid. https://toetsbekwaamheid.nl/wp-content/uploads/2024/12/Week-van-toetsbekwaamheid-Samenspel-ePortfolio-Curriculumontwerp.pdf
• Agricola, B.T. (2024, 17 oktober). The interplay between e-portfolio and curriculum design in programmatic assessment [Presentation]. Mini symposium research visit Antje Barabasch. Utrecht, The Netherlands.
• Agricola, B.T., Ceelen, L., & Buurma, E. (2024, 25 september). Samenspel van e-portfolio en curriculumontwerp. Workshop Congres programmatisch toetsen. Vernieuwenderwijs. Mauritskazerne, Ede.
• Agricola, B.T., Ceelen, L.., Bouw, E., & Baartman, L. (2024, 10-12 juli). Programmatisch toetsen als ontwerpvraagstuk: samenspel in curriculum en e-portfolio [Poster: meedenksessie]. Onderwijs Research Dagen 2024, Tilburg, Nederland. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.28874.68805
• Agricola, B.T., Ceelen, L.., Buurma, E., Bouw, E., & Baartman, L. (2024, 26-28 juni). Alignment between e-portfolio design and programmatic assessment curricula in Dutch higher education [Guided poster presentation]. European Association of Research in Learning and Instruction: SIG1 Assessment & Evaluation 2024, Barcelona, Spain. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.34065.85609
• Baartman, L., Agricola, B.T., Van Schilt-Mol, T., & Joosten-Ten Brinke, D. (2024, 26-28 juni). Setting an international research agenda and starting collaborations on programmatic assessment [Collaborative space session]. European Association of Research in Learning and Instruction: SIG1 Assessment & Evaluation 2024, Barcelona, Spain. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.2.29165.81121
• Agricola, B.T., Schouten, C., & Veldhuis, R. (2024, 11 april). e-Portfolio voor programmatisch toetsen [Inspiratiesessie]. Hogeschool Utrecht Onderwijs & Onderzoeksfestival, Paardenkathedraal, Utrecht.

01 september 2023 - 01 september 2025

• In een eerste studie onderzoeken we de afstemming en onderbouwing van het programmatisch ontwerp in het e-portfolio en in het curriculum bij tien HU-opleidingen. Hierbij krijgen we inzicht in verschillende ontwerpkeuzes zoals het gebruik van vaste of vrije datapunten, het al dan niet vastleggen van feedbackperspectieven, en hoe deze keuzes worden vormgegeven (zie Factsheet Nieuwe balans in toetspraktijken hieronder).
• In een tweede studie brengen we de ervaringen van HU-opleidingen met e-portfolio’s voor programmatisch toetsen in kaart. In deze studie monitoren en evalueren we ervaringen vanuit verschillende gebruikersperspectieven, waaronder studenten, docenten en stagebegeleiders.

In dit project bouwen we voort op de ontwerpkeuzes die als resultaat zijn verschenen uit een eerdere NRO-overzichtsstudie. In onderstaand factsheet zijn deze ontwerpkeuzes en het kijkkader opgenomen.

Op 11 april 2024 verzorgden we een inspiratiesessie tijdens het Onderwijs en Onderzoek Festival van de Hogeschool Utrecht. Hierin kregen de deelnemers inzicht in hoe een e-portfolio kan helpen om de ontwikkeling van de student centraal te stellen. Deelnemers kregen een introductie van het project, hoorden dat deelnemende opleidingen onderwijskundig, e-didactisch en in functioneel beheer worden begeleid en getraind en ontvingen een korte demonstratie hoe opleidingen het e-portfolio aan het inrichten zijn. De bijbehorende materialen delen we hieronder.

Opleidingen die programmatisch toetsen implementeren, gebruiken een holistische manier van toetsen waarbij gekeken wordt naar de gehele ontwikkeling van de student en waarbij de beslisfunctie en leerfunctie van toetsen worden geoptimaliseerd. Dit project geeft inzichten in welke ontwerpkeuzes opleidingen maken binnen de principes van programmatisch toetsen en hoe die worden gebruikt om een e-portfolio in te richten. Met deze inzichten worden andere opleidingen geholpen in het maken van zorgvuldige keuzes bij de implementatie van programmatisch toetsen.