Journalistiek zoekt plek in emotiemaatschappij
De linker, donkergrijze muur is anderhalve meter verwijderd van de rechter. In de ene hoek hangt een toiletpot, in de andere staat een smal, dun eenpersoonsbed. Daglicht komt hier niet. Je wil hier weg, zo snel mogelijk. Bijna zou je vergeten dat je niet écht in een isoleercel zit, maar naar een virtual reality film van The Guardian zit te kijken. Met nieuwe technieken en vertelmethoden zoekt de journalistiek haar plek in een emotiemaatschappij. Lector Yael de Haan onderzoekt wat werkt en lichtte in een openbare les haar onderzoeksgebied toe.
De Haan noemt het belevenisjournalistiek. In hun zoektocht naar nieuwe manieren om het publiek te bereiken en impact te genereren, laten media consumenten voelen, ervaren en herbeleven. De ‘entertainment’ is er in alle soorten en maten: een als een roman geschreven achtergrondverhaal, augmented reality, een quiz, een podcast, een datavisualisatie, een 360 graden view van een gebeurtenis of een complete virtual reality productie. Zo kruip je in De Verwarde Man van de KRO-NCRV in de huid van iemand met een psychose en ondervind je in We Wait van de BBC hoe het is om in een gammel bootje van Syrië naar Europa te varen.
“Het past helemaal bij onze maatschappij, de beleveniseconomie”, zegt De Haan. “Gevoel is belangrijk, een intieme relatie met klanten. Maar voor de journalistiek zit hier iets raars aan. Als je namelijk emotie en beleving in verhalen gaat stoppen, dan schuurt het aan tegen fictie. Wat betekent dit voor de objectiviteit - de afstand die een journalist van oudsher acht te nemen - en voor het publiek, dat participant wordt in een verhaal?”
Gaat belevenis ten koste van de betrouwbaarheid van de journalistiek?
“Daar is veel discussie en debat over. Sommigen vinden dat dit geen journalistiek kan zijn. Aan de andere kant: als je met nieuwe technieken een verhaal beter over kunt brengen en complexe materie begrijpelijk kunt maken, hoeft dat niet ten koste van de betrouwbaarheid te gaan. Wel zal een medium dan extra transparant over de totstandkoming moeten zijn. Er zijn in de journalistiek al genoeg affaires geweest met het verzinnen van bronnen. Een focus op belevenis maakt dat de aanspreekcultuur op redacties en de verantwoording aan het publiek helemaal op orde moeten zijn.”
Media gebruiken digitale technieken om consumenten te betrekken. Wat werkt wel en wat werkt niet?
“Dat ligt aan het gebruik. Veel journalisten zijn zo bezig met de technologie, dat ze vergeten welk verhaal ze willen vertellen. Daarom hebben wij een typologie gemaakt om het journalisten gemakkelijker te maken. Wanneer zet je welke techniek in? Als je alleen een actuele sfeerimpressie wil geven van een demonstratie, dan is een 360-graden-view van 30 seconden prima. Maar als je begrip wilt creëren voor verwarde mannen en de worsteling van de geestelijke gezondheidszorg, is virtual reality geschikter. De Verwarde Man is weliswaar niet miljoenen keren bekeken, maar wordt wel in de geestelijke gezondheidszorg ingezet voor educatie.”
Is belevenisjournalistiek de toekomst?
“Mediabedrijven worstelen hier mee. Omdat het maken tijd en geld kost, maar ook omdat het de vraag is hoe toegankelijk nieuwe technieken zijn voor het publiek. Alles begint met een doel: wil je bereik creëren of impact? De kansen zijn er, maar dilemma’s ook: want als je als mediabedrijf met al deze disciplines gaat werken, wat maakt je dan nog onafhankelijk? De journalistiek staat voor nieuwe keuzes.”
Hoe kunt u met uw onderzoek het maken van die keuzes gemakkelijker maken?
“Door helder te krijgen of de manieren van verhalen vertellen overkomen op het publiek. Zo voeren we nu virtual-reality-experimenten uit in Instituut Beeld en Geluid. Hoe worden mensen betrokken bij een vr-verhaal en helpt deze belevenis ook daadwerkelijk bij het begrijpen en herinneren van de informatie die ze meekrijgen? Maakt het uit of je participant bent of toeschouwer? We stellen mensen vragen maar testen ook op hartslag en transpiratie, om zo volledig mogelijk te meten. Er is nog weinig bekend over de effecten van journalistieke producties op het publiek en de rol van emotie daarin.”
Over de belevenisjournalistiek en de onderzoeken van haar lectoraat, schreef Yael de Haan een multimediale longread.