Nieuw lectoraat onderzoekt veranderprocessen in het onderwijs

Een verandering in het onderwijs moet bijdragen aan het ontwikkelen en leren van studenten. Maar hoe kun je het effect van zo’n verandering vaststellen als de diverse karaktereigenschappen, achtergronden en sociale omgevingen van studenten ook van invloed zijn? Kristin Vanlommel, lector Organiseren van verandering in onderwijs: “We moeten in het onderwijs heel voorzichtig omgaan met veranderprocessen en kunnen niet zomaar wat experimenteren. Weet wat goed loopt en durf onderbouwde keuzes te maken. Het is belangrijk dat veranderingen bewust en geïnformeerd verlopen, want ze hebben een grote impact op de ontwikkeling van studenten én op de draagkracht van docenten.”

“Docenten hebben een grote invloed op het leren van hun studenten en hebben overtuigingen over hoe ze dit op een goede manier kunnen aanpakken. Daardoor zijn veranderingen ook gevoelig voor docenten. Iedere vernieuwing zegt eigenlijk ook dat je het als docent daarvoor niet goed genoeg deed. Docenten ontwikkelen tijdens hun professionele loopbaan een eigen interpretatiekader over wat goed onderwijs is en hoe studenten goed leren. De ene docent gelooft sterk in gestructureerde lessen, terwijl de andere van mening is dat dit de creativiteit hindert. Zo geeft de docent betekenis aan een vernieuwing en dat beïnvloedt de implementatie ervan in de praktijk. Veranderingen bestuderen in onderwijs betekent ook hier aandacht voor hebben.”

“We willen met ons onderzoek onderwijsinstellingen en docenten leren om kritisch naar hun praktijk te kijken en te onderzoeken wat profiteert van verandering, hoe je dat kan aanpakken en hen daarbij ondersteunen. Helaas zullen we geen kant-en-klaar technisch stappenplan kunnen opleveren dat overal toegepast kan worden. Veranderingen krijgen betekenis in een context en in het handelen van de docent."

“Ons lectoraat maakt uiteraard binding met thema’s die spelen in het onderwijs, zoals digitale innovaties en programmatisch toetsen, maar ons object van studie is het veranderproces zelf. Welke overeenkomsten of verschillen kunnen we ontdekken en hoe zijn deze bepalend voor de opbrengsten van een verandering op de lange en korte termijn? Wat zijn voorwaarden voor een geslaagde, duurzame verandering en welke competenties hebben docenten hiervoor nodig?”

“We onderzoeken binnen de HU wat de effecten van onderwijsinnovaties zijn voor onze studenten, welke elementen de effectiviteit beïnvloeden en wat we hiervan kunnen leren. Dit is een langdurig project omdat momentopnames en eenmalige interventies weinig zin hebben. Binnen dit project hebben we aan de start van de coronacrisis bijvoorbeeld een uitvraag gedaan bij de opleidingsmanagers naar wendbaarheid en innovatief vermogen: hoe pasten de teams zich aan het afstandsonderwijs aan? Waar liepen ze tegenaan? Belangrijk is hier de systematiek, de gezamenlijke reflectie en het evidence-informed handelen.”

“Met onze bevindingen en observaties ontwikkelen we een theoretisch fundament over het organiseren van verandering in het onderwijs, uiteraard verder bouwend op bestaande kennis. Wanneer beschouwen we een verandering als een duurzame verbetering en wat is de positie van de docent daarin? Ons doel is om evidence-informed richting te geven aan verandering in onderwijs. We kijken naar verschillende types veranderingen, binnen verschillende thema’s en in relatie tot andere sectoren. Een verandering in de juridische of medische sector werkt anders, maar kan daardoor juist inspiratie bieden voor onderwijsinnovaties. Kunnen we leren van hoe andere domeinen met verandering omgaan?”

“De nieuwe kennis zetten we om in tools, methoden en modellen die de onderwijspraktijk ondersteunen. Een voorbeeld:  een docent wil een nieuwe leeromgeving maken omdat studenten niet geïnteresseerd lijken. Er wordt dan als snelle oplossing naar SnapChat of Instagram gegrepen. Dat zorgt wellicht voor een tijdelijke toename van de interesse onder studenten maar je weet niet of ze ook beter leren. Wij kijken met ons onderzoek verder. We willen docenten aanmoedigen om hun aannames kritisch te bevragen. Snelle veranderacties willen we als het ware bewust onderbreken door te vragen: waarom doe je dat, wat wil je daarmee bereiken en hoe weet je dat het werkt? Daarbij dagen we docenten uit om hun intuïtie te toetsen aan data. Dat proces kost tijd en energie maar je komt er uiteindelijk verder mee."

Het lectoraat Organiseren van verandering in onderwijs valt onder het kenniscentrum Leren en Innoveren (LENI) van Hogeschool Utrecht, dat antwoorden zoekt op de vraag hoe professionals kunnen handelen in complexe beroepspraktijken. Het werkt nauw samen met het Centre of Expertise Talent and Skill, dat experimenten wil aanjagen en ondersteunen rond onderwijsinnovatie.