“Mediators moeten meer rekening houden met machtsverschillen in hiërarchische arbeidsconflicten”

Bij mediation in hiërarchische arbeidsconflicten blijven machtsverschillen tussen de leidinggevende en de ondergeschikte een rol spelen. Daardoor ervaren de partijen andere emoties en voelen ze dat hun invloed op het bemiddelingsproces en de uitkomst daarvan ongelijkwaardig is. Uit het promotieonderzoek van Meriem Kalter blijkt dat mediation het meest effectief is als beide partijen macht hebben tijdens de mediation. Mediators zouden dan ook moeten proberen de macht van de ondergeschikte tijdens de mediation te vergroten, zonder daarbij hun neutraliteit te verliezen. Hoe ze dat precies kunnen aanpakken, moet nog verder worden onderzocht.

“Mediators willen neutraal en onpartijdig zijn, maar zitten vaak in een spagaat bij de bemiddeling in hiërarchische arbeidsconflicten”, zegt Meriem Kalter. “Want ze moeten natuurlijk ook wat met de machtsverschillen tussen de twee partijen. De machtsverschillen op de werkvloer zijn in Nederland vaak klein en niet altijd even duidelijk. Maar ze bestaan wel degelijk, al wordt er weinig over gepraat en vinden  veel mediators macht een vies woord. Mediators zouden zich meer bewust moeten zijn van de ongelijkwaardigheid tussen leidinggevenden en ondergeschikten en de machtsverschillen beter bespreekbaar kunnen maken. Een onevenwichtige machtsbalans tijdens de mediation vermindert namelijk de effectiviteit ervan. Uit mijn onderzoek blijkt dat de partijen de mediation als effectiever beoordelen naarmate ze meer macht hebben ervaren tijdens de mediation, dat wil zeggen invloed op het mediation-proces en de uitkomst. Omdat ondergeschikten tijdens de mediation minder macht ervaren dan bovengeschikten is het belangrijk om ondergeschikten te empoweren. Dat vergroot de kans dat ook zij de mediation na afloop effectief vinden.”

“Mediators denken vaak dat ze de emoties van beide partijen goed kunnen inschatten, maar dat blijkt niet zo te zijn”, licht Meriem Kalter toe. “Ondergeschikten ervaren meer negatieve emoties dan bovengeschikten tijdens de mediation, maar omdat ze zich in een zwakkere positie bevinden, uiten ze die minder vaak. Daardoor kunnen mediators de emoties van ondergeschikten minder goed inschatten. Ze zouden ondergeschikte partijen dus vaker moeten vragen naar hun emoties. Ook leidinggevenden hebben vaak niet door hoe machtsverschillen een rol spelen. ‘Je kunt me toch gewoon alles zeggen?’ roepen ze dan tegen hun ondergeschikte. Maar dat is natuurlijk niet zo, want de werknemer heeft veel meer te verliezen bij zo’n conflict. De meeste mediators voelen wel dat het schuurt, maar ze weten niet goed wat ze ermee moeten, want het botst met hun idee van gelijkwaardigheid en neutraliteit. Meer aandacht besteden aan één persoon lijkt dan ongelijkwaardig. Maar als je dit op een goede manier bespreekbaar maakt en toelicht waarom je dit doet, dan hoef je je neutraliteit niet te verliezen. Zolang je het maar op een transparante manier doet. De term onpartijdig kunnen we misschien dan ook beter vervangen door meerpartijdig.”

Psycholoog Meriem Kalter werkt als onderzoeker bij het lectoraat Toegang tot het Recht, Kenniscentrum Sociale Innovatie van Hogeschool Utrecht. Zij promoveerde op 8 juni aan de KU Leuven Faculty of Psychology and Educational Sciences Research Group Occupational & Organizational Psychology and Professional Learning op het onderzoek Mediating in Hierarchical Workplace Conflicts. Meriem Kalter is daarnaast zelf ook mediator en geeft trainingen op het gebied van conflicthantering en mediation.