HU-lectoren adviseren Kamer over schuldhulp

“We hebben jaren van crisis achter de rug”, zegt Nadja Jungmann, lector Schulden en Incasso aan Hogeschool Utrecht. “Het aantal huishoudens met schuldenproblematiek is tot ongekende hoogte gestegen. Gemeenten en rechtbanken worstelen met de grote vraag hoe ze al die burgers adequaat ondersteunen. Er is veel wet- en regelgeving rond schuldhulpverlening niet goed op elkaar aansluit. Verbetering is mogelijk en noodzakelijk.” 

Die boodschap draagt het lectoraat al jaren uit, op basis van eigen onderzoek. De diagnose wordt breed gedeeld. Door mensen die in de schuldhulpverlening werken, maar ook door de Nationale Ombudsman en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. “Het huidige kabinet pakt de handschoen op”, zegt Jungmann. “De staatssecretaris heeft een plan van aanpak geschreven en naar de Kamer gestuurd.” In het tv-programma Buitenhof zei Jungmann dat er jaren was gewacht op een aanpak, na jaren van gebrek aan daadkracht, maar dat er ook lacunes in het plan zitten. “Er is geen duidelijk beeld van wat we verstaan onder kwaliteit van schuldhulpverlening en evenmin is er aandacht voor wat we verwachten van gemeenten als het gaat om het vergroten van de toegankelijkheid van schuldhulpverlening.” 

Het is nu aan de Tweede Kamer om het plan van de staatssecretaris tegen het licht te houden. Om zich goed te informeren, verstrekte de Tweede-Kamercommissie Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) daarom aan een tweetal lectoraten en de Sociaal Raadslieden de opdracht om de juridische knelpunten rond schuldhulpverlening in kaart te brengen. Tamara Madern, lector Schuldpreventie en vroegsignalering: “Dat hebben wij samen met de Sociaal Raadslieden  en het lectoraat Armoede Interventies aan de Hogeschool van Amsterdam (HvA) opgepakt. We hebben onderzoeken en rapporten van de afgelopen zes jaar verzameld en geanalyseerd. Ook hebben we professionals uit het veld benaderd. Zo zijn we tot een lijst met vijftig aanbevelingen gekomen.” 

Daaronder bijvoorbeeld een voorstel om een maximale reactietermijn in te voeren voor schuldeisers. Jungmann: “Schuldeisers zijn nu niet verplicht om snel te reageren op een voorstel voor een schuldregeling. Als er beslaglegging heeft plaatsgevonden hebben ze er ook geen belang bij. Maar het kan de schuldenaar verder in problemen brengen, omdat die niet weet waar hij aan toe is en soms nieuwe schulden moet maken. Dat verergert de problematiek.” Een ander voorbeeld is de sollicitatieplicht voor bijstandsgerechtigden. Op bepaalde gronden kunnen gemeenten mensen van die plicht ontheffen. Rechters die een schuldenregeling vaststellen, oordelen daar echter soms anders over. “De rechter maakt niet de inhoudelijke analyse”, zegt Jungmann daarover. “Wij bevelen aan om een duidelijke lijn te trekken rond de vrijstelling van de sollicitatieplicht.” 

Jungmann noemt het uniek dat een dergelijke opdracht wordt verstrekt door de Tweede Kamer. Tamara Madern vult aan: “We hebben getracht Kamerleden een betere basis te geven om de discussie aan te gaan met het kabinet. Voor een aantal van onze aanbevelingen lopen inmiddels trajecten. Het rapport is op 3 juli verschenen maar we hebben twee weken daarvoor al een concept doorgenomen met de Kamercommissie, omdat er toen een schuldendebat op de agenda stond.” Madern is overigens bescheiden in haar verwachtingen over het effect van het rapport. “Het veld zal niet in een jaar of wat diepgaand veranderen. Aanpassingen kosten tijd, en hebben vaak wel meer nodig dan een enkel rapport. Maar nu is er wel een kader. We hebben allemaal losse onderzoeken geïntegreerd tot een stevig fundament voor verandering.”

Lees het rapport.