De HU en Kansfonds bieden inzicht in dakloosheid met nieuwe telling

Staatssecretaris van VWS Maarten van Ooijen presenteerde in november 2022 samen met ministers Schouten (Armoedebeleid) en De Jonge (Volkshuisvesting) het Nationaal Actieplan Dakloosheid: Eerst een Thuis. Het plan moet ervoor zorgen dat in 2030 niemand meer op straat slaapt en dakloosheid is beëindigd. Om dat doel te behalen, is goed inzicht in de daklozenproblematiek nodig. Waarom is dat er momenteel niet in Nederland? Lia van Doorn, als lector Wonen en Welzijn van de HU betrokken bij het project: “Dak- en thuisloze mensen vormden jarenlang een relatief homogene groep, voornamelijk bestaande uit mannen met een verslaving en/of psychische problematiek. De groep mensen die vandaag de dag op straat belandt, is echter veel diverser. Het zijn mensen die om uiteenlopende redenen in een moeilijke situatie zijn belandt. Denk aan jongeren die geen woning kunnen krijgen, arbeidsmigranten en mensen die na een scheiding geen eigen huis meer hebben.”

Het is belangrijk beter zicht te krijgen op deze groep, zowel qua samenstelling en omvang, om adequate oplossingen te kunnen bieden, stelt Van Doorn. “Bij de daklozenopvang kun je pas terecht als je niet meer zelfredzaam wordt geacht, bijvoorbeeld vanwege psychische problemen. Een arbeidsmigrant die geen woning heeft of iemand die vanwege een scheiding dakloos is, kan hier nu vaak niet terecht. Eigenlijk moeten je problemen eerst verergeren, voordat je hulp krijgt. Terwijl je je kunt afvragen: hoe zelfredzaam is een mens eigenlijk zonder huis?”

Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) telt Nederland 32.000 dakloze mensen. Maar ongedocumenteerden, mensen die verblijven op campings en vakantieparken, arbeidsmigranten, mensen in een langer durende opvangsituatie en dakloze mensen jonger dan 18 of ouder dan 65 worden niet meegeteld. Kansfonds en de HU gaan hier verandering in brengen. Hun project maakt gebruik van de ETHOS classificatie (‘European Typology of Homelessness and Housing Exclusion’). Deze hanteert een definitie waarbij dakloosheid wordt gezien als een gebrek aan volwaardige huisvesting. In de telling worden dus niet alleen mensen meegenomen die leven in de opvang of de openbare ruimte maar ook mensen in niet-conventionele, tijdelijke woonplekken, zoals op campings en bij kennissen, mensen die een instelling verlaten zonder passende woonoplossing, mensen die tijdelijk verblijven bij vrienden en familie vanwege een gebrek aan woonruimte en mensen met een dreigende huisuitzetting zonder passende woonoplossing.

De Katholieke Universiteit Leuven heeft een wetenschappelijk onderbouwde en gevalideerde onderzoeksmethode ontwikkeld op basis van ETHOS. Deze methode gaat uit van een eendaagse telling in een gemeente of regio. Alle organisaties of mensen die in aanraking komen met dak- en thuisloze mensen, vullen op de dag van de telling vragenlijsten in over mensen die vallen in de ETHOS-categorieën. Naast gemeentelijke diensten en de maatschappelijke opvangorganisaties doen ook vele andere partijen mee, waaronder een breed scala aan nulde- en eerstelijnsorganisaties, instellingen voor GGZ en verslavingszorg, gevangenissen, ziekenhuizen en jeugdzorginstellingen, zodat ook minder zichtbare groepen geteld kunnen worden. Zo’n telling is inmiddels met succes in diverse Belgische steden en regio’s uitgevoerd.

Kansfonds en Hogeschool Utrecht gaan deze telmethode nu in Nederland toepassen. Dat gebeurt voor het eerst in mei 2023, in de regio Noordoost-Brabant. Voor een tweede telling, die zal starten in september 2023, kunnen gemeenten zich nog aanmelden. Het is de ambitie om de tellingen uit te breiden naar andere steden. Hiervoor zijn ze op zoek naar gemeenten met een ambitie om dakloosheid flink te verminderen en die voorloper willen zijn op het gebied van monitoring. De telling heeft als direct resultaat adequate beleidsinformatie voor het terugdringen van dak- en thuisloosheid. Gemeenten die interesse hebben kunnen contact opnemen met Kansfonds.

Van Doorn: “Goed zicht op de aantallen en kenmerken van mensen die dakloos zijn of dreigen te worden in gemeenten, op basis van een brede definitie, is essentieel om lokaal preventief beleid te kunnen formuleren om dakloosheid terug te dringen. We kijken er zeer naar uit om met het telonderzoek daar aan bij te kunnen dragen.” 

Meer informatie? Kijk op www.kansfonds.nl/telling