Bèta- en technologieonderwijs voor een duurzame wereld

“Met bèta- en technologiekennis kun je veel dingen doen: je fiets repareren, gezonde voeding kopen, een leuke en goedbetaalde baan vinden, of je standpunt bepalen ten aanzien van de energietransitie. Maar centraal staat voor mij de vraag hoe bèta- en technologieonderwijs een bijdrage kan leveren aan duurzaamheid en persoonsvorming. We hebben te maken met grote milieuvraagstukken. Onzekerheid over onze fysieke leefwereld is een bepalende factor geworden voor de menselijke toekomst”, aldus Elwin Savelsbergh. “Cruciaal is dat we het complexe systeem waarin we leven, begrijpen en waarderen. Niet alleen voor hoger opgeleiden is dat belangrijk, maar voor iedereen, om zo volwaardig te kunnen deelnemen aan de democratische samenleving. Bèta- en technologiekennis kan daar een belangrijke bijdrage aan leveren.”

“In het primair onderwijs maken de kerndoelen op het gebied van Mens en Natuur deel uit van het leergebied Oriëntatie op Jezelf en de Wereld (OJW). Vroeger vond ik dat een wat vage aanduiding, maar inmiddels ben ik die verbinding tussen jezelf en de wereld gaan waarderen”, vervolgt Savelsbergh. “Want je eigen plaats in de wereld wordt onder andere bepaald door je natuurwetenschappelijke en technische kennis, en deze kennis krijgt pas betekenis door hoe je in de wereld staat. In opvoeding en onderwijs gaat het erom dat kinderen en jongeren ingewijd worden in de ruimere natuurlijke en technische wereld, en dat ze leren zich te verhouden tot die wereld. De natuurlijke omgeving is ook in onze hoogtechnologische samenleving een factor die we niet moeten negeren. Het verontrustende is dat de tijd die kinderen spelend in natuur doorbrengen drastisch is teruggelopen in de afgelopen dertig jaar, terwijl juist die ervaring zo bepalend is voor het ontwikkelen van een positieve betrokkenheid bij natuur- en milieuvraagstukken.”

“De mensheid heeft enorm veel kennis ontwikkeld, en je kunt natuurlijk nooit alles onderwijzen. Momenteel gaan er in het hbo veel stemmen op om het curriculum op te bouwen rond maatschappelijke uitdagingen; bij Curriculum.nu hebben ze het over ‘grote opdrachten’. Dat kan inderdaad een inspirerende manier zijn om te onderzoeken welke kennis in deze tijd relevant is. Maar wat weleens vergeten wordt, is dat bèta- en technologiekennis ook een eigen samenhang en structuur kent. Rekenen met natuurkundige eenheden bouwt voort op rekenen met breuken, en redeneren over scheikundige reacties gaat beter als je het periodiek systeem begrijpt. Bepaalde basisvaardigheden en basiskennis moet je vloeiend beheersen om op een hoger niveau aan complexere vraagstukken te kunnen werken. Die samenhang is nodig om bèta- en technologiekennis tot krachtige kennis te maken, waarmee je kritisch en constructief kunt redeneren. Alle leerlingen, ook in het vmbo, moeten toegang krijgen tot zulke krachtige kennis. Daaraan wil ik met mijn lectoraat werken.”

“Een belangrijk aspect van leren voor duurzame ontwikkeling is dat je een handelingsperspectief ontwikkelt: je hebt invloed en je handelen doet ertoe. Dat is de boodschap die we jonge mensen moeten meegeven tijdens hun opleiding. In het kader van de zeventien duurzame VN-doelen die ook in het strategisch plan van de HU worden genoemd, zou iedereen, ook op de HU, zichzelf de vraag moeten stellen: hoe kan ik bijdragen aan duurzaamheid? Want welke positie je ook hebt in de organisatie, iedereen kan actief bijdragen aan duurzame ontwikkeling.”

Dr. Elwin Savelsbergh is lector Bèta- en Technologiedidactiek in het Kenniscentrum Leren en Innoveren van Hogeschool Utrecht. Hij is tevens universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht. Download hier de publicatie van de openbare les: De wereld maken. Bèta- en technologiedidactiek voor een onzekere toekomst.