Armoede klopt aan de deur van veel Nederlandse ondernemers

De lockdowns van het afgelopen jaar hebben een zware wissel getrokken op kleine ondernemers. Met name de omzet, nettomarge, investeringsbereidheid en solvabiliteit lagen ver onder het niveau van voor corona in 2019. Dat geldt zoals verwacht vooral voor de horeca, retail en culturele sector. Maar ook de zorg en dienstverlening – waar de lockdowns niet direct veel invloed op hadden – presteerden beneden gemiddeld. Het type markt van bedrijven maakt daarbij uit. De bedrijfsresultaten van B2B-markten vielen aanzienlijk hoger uit dan die van B2C-markten.

De gevolgen zijn op z’n zachts gezegd zorgwekkend. Veel ondernemers zagen zich gedwongen financiële reserves aan te spreken, zoals opgebouwd pensioen en privéspaargeld. Tegelijkertijd wijst de jaarrapportage op een sterke stijging van bedrijfs- en particuliere schulden, die de meeste ondernemers niet kunnen terugbetalen. Armoede klopt aan de deur van veel ondernemers; zelfs met ondersteuning van een partnerinkomen verdienen slechts vier op de tien ondernemers meer dan een marginaal inkomen. Lector Lex van Teeffelen van lectoraat Financieel-Economische Innovatie zegt erover: ‘Het beeld van ondernemers is altijd dat zij flink geld verdienen. De werkelijkheid is anders. Teveel ondernemers (60%) zitten (ver) onder minimumloon. Dat zal hopelijk verbeteren, maar ik schat in dat circa 20% van de bedrijven uiteindelijk niet levensvatbaar zal zijn.’

De jaarrapportage wijst op enkele opvallende conclusies uit de vier kwartaalonderzoeken uit 2021. Zo valt op dat digitalisering van bedrijven vooralsnog geen positief effect heeft op de nettomarges van kleine ondernemers. Dat blijkt uit het tweede kwartaalonderzoek van 2021. Opvallend genoeg lijkt het gebruik van te veel applicaties de bedrijfsresultaten juist te verslechteren. Aangezien veel ondernemers pas net zijn begonnen met digitalisering, zal dit thema ook in komende onderzoeken een belangrijk punt van aandacht blijven. ‘Het kan zijn kan het zijn dat digitale toepassingen pas na enige tijd wat gaan opleveren. Maar eerlijk gezegd is dat niet de verwachting. Bij alle technologische innovaties blijkt het goed meenemen van bedrijf en medewerkers de belangrijkste succesfactor, niet de technologie an sich. Je zult dus als ondernemers niet alleen technologisch maar ook sociaal vaardig moeten zijn. En je zult moeten blijven door investeren, want het houd nooit op bij een eenmalig investering’, aldus Van Teeffelen.

Ondanks de lage ondernemerslonen, zijn de subsidieaanvragen gehalveerd ten opzichte van 2015, zo blijkt uit het derde kwartaalonderzoek van 2021. De oorzaak wordt gezocht in de duizelingwekkende diversiteit aan subsidies. Ondernemers lijken te verdwalen in het doolhof van lokale, provinciale, landelijke en Europese subsidies. Veel ondernemers – met name die met personeel – zijn dan ook bereid de hulp in te schakelen van een adviseur die ze kan wijzen op alle voor hen interessante en relevante subsidies. Van Teeffelen zegt erover: ‘Het rondpompen van belastinggelden via bewerkelijke subsidieaanvragen en -beoordelingen, daar zit eigenlijk niemand op te wachten. Misschien dat één loket, waarin duidelijk wordt voor welke subsidies je in aanmerking komt iets kan gaan verbeteren.’

De jaarrapportage is niet alleen maar negatief. Zo stipt het vierde kwartaalonderzoek een sterk positief verband aan tussen de verkoopvaardigheden van ondernemers en hun groeiverwachtingen op de korte termijn. Hoe verkoopvaardiger de ondernemer, hoe hoger de groeiverwachting. Echter, 62 procent van de ondernemers geeft aan onbekwaam of ongetraind te zijn als het aankomt op verkopen. Verkooptrainingen kunnen hier verandering in brengen.

‘Daarnaast moeten kleine ondernemers het vaak hebben van hun flexibiliteit en inventiviteit. Wees als ondernemer dan ook actief en zoek voorbeelden. Ga vaker bij andere ondernemers kijken hoe zij het doen, vraag, wees nieuwsgierig. Dat levert vaak nieuwe ideeën of oplossingen op waar je zelf niet aan gedacht hebt.’

Al met al stemt de jaarrapportage weinig optimistisch. Welke oplossingen kunnen het tij keren? Het rapport noemt er drie. Allereerst kan de solvabiliteit worden versterkt door belastingschulden om te zetten in achtergestelde leningen. Ten tweede zullen ondernemers proactief ondersteund moeten worden, bijvoorbeeld met vergoedingen, coaching en opleidingen op het gebied van verkoop en financiën. Tot slot zal er ook eerlijk gekeken moeten worden naar de levensvatbaarheid van enkele bedrijven. ‘Wees als ondernemer realistisch: Als je onvoldoende inkomen genereert, stop dan met je bedrijf. Er zijn meer dan voldoende mogelijkheden om als werknemer het brood te verdienen. Door de krappe arbeidsmarkt van tegenwoordig is nu misschien wel hét moment om als ondernemer een andere baan te nemen’, aldus Van Teeffelen.

Dit is het vijfde kwartaal en de eerste jaarlijkse publicatie van de KB-index, een gezamenlijk initiatief van Qredits, ONL voor ondernemers en het Kenniscentrum Digital Business & Media van de Hogeschool Utrecht. Ondernemers zonder personeel en kleinbedrijf ondernemers vertegenwoordigen 95,5 procent van alle ondernemers in Nederland. Samen zorgen zij voor bijna een kwart van alle bedrijfswinsten en een derde van de werkgelegenheid in het bedrijfsleven. Als barometer voor deze onderbelichte groep is deze index ontwikkeld, waarvan de uitkomsten vier keer per jaar gepubliceerd worden.

Meer lezen?
Het rapport KleinBedrijfIndex 2021 is digitaal beschikbaar op ResearchGate.