"Meer communicatie nodig in farmaceutische zorg"

Nederlanders worden ouder en blijven langer zelfstandig thuis wonen. Het aantal mensen met chronische aandoeningen neemt toe en er is meer aandacht voor preventieve behandeling met medicatie. Dit alles leidt tot een stijging in het gebruik van geneesmiddelen en een grotere groep mensen die veel medicatie gebruikt in de thuissituatie. Ruim 40% van de mensen boven de 65 jaar gebruikt vijf of meer geneesmiddelen. Al deze mensen krijgen te maken met ingewikkelde gebruiksinstructies, meerdere behandelaars en verschillende manieren waarop de geneesmiddelen worden geleverd. Dat maakt het voor mensen soms heel lastig om de medicatie goed te gebruiken, zeker als van hen steeds meer zelfredzaamheid wordt verwacht.

Rob Heerdink, lector Innovatie van Zorgprocessen in de Farmacie bij Hogeschool Utrecht: “De communicatie tussen zorgverleners onderling en met de patiënt is vaak versnipperd en onvolledig. Dat zorgt voor allerlei problemen, zoals verkeerd gebruik of vroegtijdig stoppen met medicatie. Daardoor is de zorg niet optimaal en ontstaan er nogal eens onveilige medische situaties. Twee derde van alle patiëntveiligheidsproblemen heeft te maken met miscommunicatie. Therapietrouw is een groot probleem: verminderde therapietrouw leidt tot verminderde effectiviteit en hogere kosten, bijvoorbeeld door onnodige ziekenhuisopnames.”

Heerdink: “Om therapietrouw te verbeteren, zijn al veel programma’s ontwikkeld en interventies onderzocht. Maar deze zijn niet altijd effectief. Therapietrouw écht verbeteren kan volgens mij alleen als patiënten, zorgverleners, onderzoekers en beleidsmakers beter gaan samenwerken. En als ze op systematische wijze onderzoeken welke aanpak effectief is en hoe deze in de dagelijkse praktijk toegepast kan worden. De patiënt moet centraal staan en alle zorgverleners, inclusief verpleegkundigen, thuiszorg, apotheek en eventuele mantelzorgers, moeten erbij betrokken worden.”

“Therapietrouw is onder meer afhankelijk van de gezondheidsvaardigheid van een patiënt”, stelt Heerdink. “Gezondheidsvaardigheid is het vermogen om gezondheidsinformatie te lezen, filteren en begrijpen, daar beslissingen in te nemen en soms ingewikkelde gezondheidshandelingen daadwerkelijk uit te voeren. Bij bijna 30% van de Nederlandse bevolking is het niveau van de gezondheidsvaardigheden onvoldoende of problematisch. Daarom kan de zorgverlener het beste samen met de patiënt bepalen of er problemen zijn met medicijngebruik en dan een passende oplossing kiezen.”

Heerdink: “Direct contact met de patiënt in de eigen omgeving levert het beste zicht op hoe de geneesmiddelen daadwerkelijk gebruikt worden. Bij huisbezoek kunnen zorgverleners observeren hoe patiënten en mantelzorgers omgaan met medicatie, direct informatie geven of problemen op een andere manier oplossen. Het is de vraag of huisbezoeken door een apotheker bijvoorbeeld bij alle (risico)patiënten die uit het ziekenhuis worden ontslagen, organisatorisch en financieel haalbaar zijn. Maar de apotheker lijkt me wel de meest geschikte spil in het netwerk van medicatie-informatie.”

De titel van de openbare les van lector dr. Rob Heerdink is: ‘Je moet het samen doen. De bredere context van farmaceutische zorg.’ Heerdink is aangesteld bij het lectoraat Innovatie van Zorgprocessen in de Farmacie, onderdeel van het Kenniscentrum Gezond en Duurzaam Leven van Hogeschool Utrecht.